Na podstawie ustawy rodzina zmarłego (np. żona, dzieci) dziedziczą po zmarłym. Niemniej jednak spadkobierca może w sposób dowolny rozporządzić swoim majątkiem. Stanie się tak, gdy zmarły jeszcze za życia sporządził testament. Spadkodawca może bowiem swobodnie zadecydować o tym, komu po jego śmierci przypadnie majątek – mogą to być bowiem zarówno osoby bliskie, jak i zupełnie dla niego obce. Poniżej przedstawimy rodzaje testamentów oraz wyjaśnimy, jak należy sporządzić testament, aby był on ważny i skuteczny.
Rodzaje testamentów
Ustawodawca wprowadził dwie kategorie testamentów:
- Testamenty zwykłe, które mogą zostać sporządzone w każdym czasie, a wśród nich:
- testament holograficzny;
- testament notarialny;
- testament allograficzny;
- Testamenty szczególne, które mogą zostać sporządzone jedynie w szczególnych okolicznościach, a w tym:
- testament ustny;
- testament podróżny;
- testament wojskowy.
Testament holograficzny
Testament holograficzny to zwykły testament pisemny, który powinien zawierać trzy elementy: musi być sporządzony pismem ręcznym, posiadać datę oraz podpis spadkodawcy. Przy czym nieopatrzenie datą testamentu pisemnego nie będzie skutkowało jego nieważnością, jeżeli nie istnieją wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu lub treści testamentu albo wzajemnych korelacji pomiędzy kilkoma testamentami. Zdaniem przedstawicieli doktryny za testament pisemny nie będzie uznane pismo napisane na komputerze, wydrukowane i tylko podpisane przed spadkodawcę. Także spisanie testamentu przez inną osobę i samo podpisanie tak sporządzonego pisma również nie jest uznawane za ważny testament.
Testament allograficzny
Testament allograficzny, to inaczej testament ustny. Do jego powstania wymagane jest, aby ostatnia wola spadkodawcy została przekazana w obecności co najmniej dwóch świadków wobec wójta (burmistrza bądź prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa lub sekretarza powiatu albo gminy, jak również wobec kierownika urzędu stanu cywilnego. Z czynności tej sporządza się protokół, który jest odczytywany spadkodawcy w obecności świadków, a następnie podpisywany przez wszystkie osoby uczestniczące w tej czynności.
Testament ustny szczególny
Innym testamentem ustnym jest testament szczególny, który może zostać sporządzony jedynie w okolicznościach, kiedy zachodzi obawa rychłej śmierci spadkodawcy (np. ciężka choroba, wypadek) bądź ze względu na inne przyczyny zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione (np. działania wojenne). Wola spadkodawcy w takiej sytuacji musi zostać przekazana w obecności co najmniej trzech świadków. Przed upływem roku od dnia złożenia oświadczenia przez spadkodawcę jeden ze świadków spisuje jej treść w formie pisemnej, w której znajdą się informacje o miejscu i dacie złożenia oświadczenia oraz miejscu i dacie sporządzenia pisma. Pod pismem podpisują się spadkodawca i dwaj świadkowie albo wyłącznie trzej świadkowie.
Testament podróżny
Testament podróżny może powstać wyłącznie na polskim statku (wodnym lub powietrznym). Do jego ważności potrzebna jest obecność dwóch świadków, zaś samo oświadczenie składane jest wobec dowódcy statku lub jego zastępcy. Z czynności tej dowódca statku spisuje pismo, które następnie jest podpisywane przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku.
Kto nie może być świadkiem testamentu?
Świadkiem podczas sporządzania testamentu nie mogą być osoby, które:
- nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych (tj. dzieci czy osoby ubezwłasnowolnione częściowo bądź całkowicie);
- są niewidome, głuche bądź nieme;
- nie mogą czytać i pisać;
- nie znają języka, w którym testament jest sporządzany;
- zostały skazane prawomocnym wyrokiem za składanie fałszywych zeznań.
Co więcej, przy sporządzaniu testamentu nie mogą być świadkami: osoby, które zostały wskazane w testamencie, jak również ich małżonkowie, krewni oraz powinowaci.
Jeżeli chociażby jeden ze świadków okazał się osobą, która nie może być świadkiem, testament jest nieważny.
Elementy testamentu
Wiele osób zastanawia się nad tym: jak napisać testament? W testamencie mogą bowiem znaleźć się poniższe elementy:
- powołanie jednej lub kilku osób do spadku (np. poprzez stwierdzenie „moim jedynym spadkobiercą jest XY” lub „moimi spadkobiercami są XY oraz ZZ po połowie”);
- zapisy (zwykły oraz windykacyjny);
- polecenia;
- wydziedziczenie (o czym szerzej w artykule pt. „Wydziedziczenie”).
W testamencie można przyznać zarówno spadkobiercom, jak również osobom niebędącym spadkobiercami zapisy – zarówno zapis zwykły, jak również zapis windykacyjny. Zapis zwykły polega na tym, iż spadkobierca jest zobowiązany do spełnienia na rzecz innej osoby świadczenia majątkowego (np. zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, wydanie rzeczy bądź nieruchomości). Zapis windykacyjny tym różni się od zapisu zwykłego, że osoba obdarowana staje się właścicielem rzeczy/nieruchomości już z momentem otwarcia spadku. Jednocześnie ustawodawca wskazał zamknięty katalog rzeczy oraz praw, które mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Do powyższego katalogu należą:
- rzecz oznaczona co do tożsamości (np. ulubiony zegarek dziadka);
- zbywalne prawo majątkowe (np. prawo własności nieruchomości);
- przedsiębiorstwo;
- gospodarstwo rolne;
- ustanowienie służebności lub użytkowania na rzecz zapisobiercy;
- ogół praw i obowiązków, które posiada wspólnik spółki osobowej (np. spółki jawnej bądź komandytowej).
Polecenie jest to obowiązek nałożony bądź na spadkobiercę bądź na zapisobiercę, polegający na określonym działaniu lub zaniechaniu. Od zapisu różni się ono tym, że nikt nie staje się w jego wyniku wierzycielem. Przykładami poleceń są m. in. obowiązek zorganizowania pogrzebu spadkodawcy w określony sposób. Uwolnienie się od obowiązku wypełnienia polecenia jest równoznaczne z rezygnacją z bycia spadkobiercą lub zapisobiercą.
Podsumowanie
Testament może zostać sporządzony w różnych formach. Niemniej jednak, aby testament mógł zostać uznany za ważny, powinien spełniać wymogi przewidziane dla każdej z nich. Nadto należy pamiętać o osobach, które nie mogą być świadkami takiego testamentu. Jeżeli chcą Państwo sporządzić testament bądź podważyć testament sporządzony przez inną osobę, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią Prawną Radkiewicz Adwokaci i Radcowie Prawni. Wchodzący w skład Kancelarii adwokaci i radcowie prawni posiadają bowiem dużą wiedzę i bogate doświadczenie w sprawach spadkowych.
Powrót do specjalizacji — Adwokat spadki