Dziedziczenie ustawowe

Z chwi­lą śmier­ci oso­by bli­skiej ogół praw i obo­wiąz­ków przy­pa­da spad­ko­bier­com zmar­łe­go. Poja­wia się zatem koniecz­ność podzia­łu mająt­ku, jaki spad­ko­daw­ca po sobie pozo­sta­wił. Roz­li­cze­nie takie zale­żeć będzie od tego, czy za życia zmar­ły roz­dy­spo­no­wał swo­im mająt­kiem (np. w posta­ci testa­men­tu bądź daro­wi­zny), czy też nie. W przy­pad­ku, gdy zmar­ły nie spo­rzą­dzi testa­men­tu, podział jego mająt­ku nastą­pi zgod­nie z prze­pi­sa­mi pra­wa (dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we). Poni­żej przed­sta­wi­my krąg osób, któ­rzy są upraw­nie­ni do otrzy­ma­nia spad­ku po zmar­łym na pod­sta­wie usta­wy oraz opi­sze­my jaką część spad­ku otrzymają.

Krąg osób uprawnionych do dziedziczenia

Ana­li­zu­jąc dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we w pierw­szej kolej­no­ści nale­ży usta­lić krąg osób upraw­nio­nych do dzie­dzi­cze­nia po zmar­łym. Pol­ski usta­wo­daw­ca wpro­wa­dził gru­py spad­ko­bier­ców usta­wo­wych, dzie­ląc ich w nastę­pu­ją­cy sposób:

1. dzie­ci i mał­żo­nek zmarłego;
2. dal­si zstęp­ni (wnu­ki, pra­wnu­ki) i mał­żo­nek zmarłego;
3. mał­żo­nek i rodzi­ce zmarłego;
4. mał­żo­nek, jed­no z rodzi­ców oraz rodzeń­stwo zmarłego;
5. dziad­ko­wie zmarłego;
6. pasierb zmar­łe­go;
7. gmi­na;
8. Skarb Pań­stwa.

Dzie­dzi­cze­nie osób upraw­nio­nych z dal­szej gru­py będzie nastę­po­wa­ło dopie­ro wte­dy, gdy nie ma osób upraw­nio­nych z gru­py wcze­śniej­szych (np. gdy zmar­ły nie posia­dał dzie­ci, a jego rodzi­ce i mał­żo­nek nie żyją, wów­czas jedy­ny­mi spad­ko­bier­ca­mi zmar­łe­go będzie jego rodzeństwo).

I grupa spadkobierców ustawowych

Dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we w pierw­szej gru­pie osób upraw­nio­nych przy­słu­gu­je dzie­ciom zmar­łe­go oraz jego mał­żon­ko­wi. Oso­by te dzie­dzi­czą w czę­ściach rów­nych, przy czym udział przy­pa­da­ją­cy mał­żon­ko­wi nie może być mniej­szy niż ¼ cało­ści spadku.

Ilu­stru­jąc to na przy­kła­dach poni­żej przed­sta­wi­my dwie sytuacje:

1. zmar­ły miał dwo­je dzie­ci oraz mał­żon­ka – dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we w takiej sytu­acji pole­gać będzie na tym, że każ­dy ze spad­ko­bier­ców otrzy­ma spa­dek w wyso­ko­ści 1/3;
2. zmar­ły miał czwo­ro dzie­ci oraz mał­żon­ka – w takim przy­pad­ku mał­żo­nek otrzy­ma ¼ część spad­ku, zaś ¾ spad­ku będzie przy­słu­gi­wać dzie­ciom po rów­no, a zatem każ­de dziec­ko otrzy­ma 3/16 część spadku.

II grupa spadkobierców ustawowych

Wystą­pie­nie krę­gu spad­ko­bier­ców usta­wo­wych z dru­giej gru­py będzie nastę­po­wa­ło, gdy jed­no z dzie­ci zmar­łe­go nie doży­ło otwar­cia spad­ku (np. spad­ko­bier­ca miał dwo­je dzie­ci, przy czym cór­ka zmar­ła mając tro­je dzie­ci). W takim przy­pad­ku spad­ko­bra­nie będzie nastę­po­wa­ło w nastę­pu­ją­cy sposób:

• 1/3 spad­ku będzie przy­pa­dać mał­żon­ko­wi (np. żonie);
• 1/3 spad­ku będzie przy­pa­dać temu z dzie­ci, któ­re nadal żyje (np. dru­ga córka)
• 1/3 spad­ku będą musia­ły podzie­lić się po poło­wie wnu­ki spad­ko­bier­cy, co ozna­cza, że każ­de z nich otrzy­ma 1/9 część spadku.

III grupa spadkobierców ustawowych

Gdy zmar­ły nie miał dzie­ci, spa­dek po nim otrzy­ma­ją rodzi­ce oraz mał­żo­nek spad­ko­daw­cy. Rodzi­com przy­pa­da udział w wyso­ko­ści ¼ czę­ści spad­ku dla każ­de­go rodzi­ca, zaś mał­żo­nek otrzy­mu­je ½ spad­ku. W przy­pad­ku nie­usta­le­nia ojco­stwa zmar­łe­go, udział w spad­ku mat­ki oraz mał­żon­ka wyno­si po ½ dla każ­de­go z nich.

IV grupa spadkobierców ustawowych

Jeże­li jed­no z rodzi­ców nie doży­ło otwar­cia spad­ku, jego udział przy­pa­dać będzie rodzeń­stwu zmar­łe­go. Ilu­stru­jąc to przy­kła­dem wyobraź­my sobie, iż zmar­ły posia­dał tro­je rodzeń­stwa, wte­dy dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we będzie wyglą­da­ło następująco:

• ½ spad­ku przy­pa­dać będzie małżonkowi
• ¼ spad­ku przy­pa­dać będzie temu z rodzi­ców, któ­re nadal żyje
• ¼ spad­ku będzie przy­pa­dać rodzeń­stwu po poło­wie, co ozna­cza, że każ­de z rodzeń­stwa otrzy­ma 1/12 spadku.

Gdy­by któ­re­kol­wiek z rodzeń­stwa nie doży­ło otwar­cia spad­ku jego udział przy­pa­da jego zstęp­nym (tj. dzie­ciom, wnu­kom, itp.) – 1/12 spad­ku wska­za­na w przy­kła­dzie powy­żej zosta­nie ponow­nie podzie­lo­na pomię­dzy dzie­ci rodzeń­stwa zmarłego.

Dziedziczenie ustawowe w przypadku przysposobienia

Dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we w przy­pad­ku przy­spo­so­bie­nia, zale­ży od tego z jakie­go rodza­ju adop­cją mamy do czy­nie­nia. W przy­pad­ku adop­cji peł­nej oso­ba adop­to­wa­na dzie­dzi­czy po adop­tu­ją­cym oraz po jego krew­nych tak, jak­by była jego dziec­kiem. Nato­amist w razie adop­cji nie­peł­nej oso­ba adop­to­wa­na dzie­dzi­czy wyłącz­nie po adop­tu­ją­cym, nie zaś po jego krewnych.

Dziedziczenie ustawowe gospodarstwa rolnego

Dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we gospo­dar­stwa rol­ne­go oraz jego zasa­dy zale­żeć będą od wiel­ko­ści gospo­dar­stwa. Jeże­li jego wiel­kość nie prze­kra­cza 1 ha do jego dzie­dzi­cze­nia będą mia­ły zasto­so­wa­nie prze­pi­sy ogól­ne o dzie­dzi­cze­niu. Odmien­ność jed­nak poja­wia się przy dzie­dzi­cze­niu gospo­darstw prze­kra­cza­ją­cych 1 ha. Spad­ko­bier­cy, aby móc odzie­dzi­czyć takie gospo­dar­stwo muszą speł­nić co naj­mniej jeden waru­nek okre­ślo­ny usta­wą, a mianowicie:

1. sta­le pra­co­wać przy pro­duk­cji rolnej;
2. posia­dać przy­go­to­wa­nie zawo­do­we do pro­wa­dze­nia pro­duk­cji rolnej;
3. być mało­let­nim;
4. uczyć się;
5. być trwa­le nie­zdol­nym do pracy.

Gdy oka­że się jed­nak, iż żad­na z osób upraw­nio­nych do spad­ku po zmar­łym nie speł­nia żad­ne­go z warun­ków wska­za­nych powy­żej bądź upraw­nio­ny­mi do spad­ku będą wyłącz­nie oso­by trwa­le nie­zdol­ne do pra­cy, dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we takie­go gospo­dar­stwa pod­le­gać będzie prze­pi­som ogól­nym z zakre­su pra­wa spadkowego.

Podsumowanie

Pod­su­mo­wu­jąc, usta­le­nie krę­gu osób, któ­re będą dzie­dzi­czyć na pod­sta­wie usta­wy czę­sto stwa­rza istot­ne trud­no­ści. Jeże­li chcą Pań­stwo uzy­skać stwier­dze­nie naby­cia spad­ku oraz doko­nać dzia­łu spad­ku, zachę­ca­my do sko­rzy­sta­nia z pro­fe­sjo­nal­nej pomo­cy Kan­ce­la­rii Praw­nej Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Prawni.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Adwo­kat spadki