Zachowek

Spad­ko­daw­ca spo­rzą­dza­jąc testa­ment może w spo­sób cał­ko­wi­cie swo­bod­ny zade­cy­do­wać kto odzie­dzi­czy mają­tek po jego śmier­ci i wska­zać w testa­men­cie jako spad­ko­bier­ców zarów­no oso­by mu bli­skie, jak i zupeł­nie obce. Jed­nak­że w celu zabez­pie­cze­nia inte­re­sów osób naj­bliż­szych spad­ko­daw­cy do pol­skie­go pra­wa wpro­wa­dzo­no insty­tu­cję zachow­ku, któ­ra prze­wi­du­je, iż naj­bliż­szym oso­bom spad­ko­daw­cy przy­słu­gu­je rosz­cze­nie pie­nięż­ne przede wszyst­kim do spad­ko­bier­cy, na wypa­dek gdy­by oso­ba upraw­nio­na nie zosta­ła w ogó­le powo­ła­na przez zmar­łe­go do spad­ku bądź otrzy­ma­ła mniej­szy udział w spad­ku niż, wyni­ka to z prze­pi­sów o zachow­ku. Poni­żej przed­sta­wi­my krąg osób, któ­rym zacho­wek przy­słu­gu­je oraz wyja­śni­my, jak moż­na go uzy­skać (wię­cej o pra­wie spad­ko­wym: Adwo­kat spad­ki).

Kto jest uprawniony do uzyskania zachowku?

Zacho­wek przy­słu­gu­je co do zasa­dy oso­bom, któ­re są spad­ko­bier­ca­mi usta­wo­wy­mi zmar­łe­go. Nie doty­czy to jed­nak wszyst­kich upraw­nio­nych. Pol­skie prze­pi­sy upraw­nia­ją do uzy­ska­nia zachow­ku przez zstęp­nych (np. dzie­ci, wnu­ki), mał­żon­ka oraz rodzi­ców zmarłego.

Krąg spad­ko­bier­ców usta­wo­wych powi­nien być usta­la­ny w odnie­sie­niu do kon­kret­nej spra­wy, przy czym spad­ko­bier­cy w pierw­szej kolej­no­ści (np. dzie­ci i mał­żo­nek), wyprze­dza­ją spad­ko­bier­ców w dal­szej kolej­no­ści (np. rodziców).

Jed­nak­że samo bycie zstęp­nym, mał­żon­kiem bądź rodzi­cem spad­ko­daw­cy nie zawsze będzie wystar­cza­ją­ce do uzy­ska­nia zachow­ku. Zacho­wek nie może bowiem zostać przy­zna­ny oso­bie, która:

1. zosta­ła wydziedziczona;
2. zosta­ła uzna­na za niegodnego;
3. jest mał­żon­kiem zmar­łe­go wyłą­czo­nym od dzie­dzi­cze­nia na pod­sta­wie prze­pi­sów prawa;
4. odrzu­ci­ła spadek;
5. zrze­kła się dziedziczenia.

W momen­cie wydzie­dzi­cze­nia, stwier­dze­nia nie­god­no­ści dzie­dzi­cze­nia bądź odrzu­ce­nia spad­ku w miej­sce takie­go spad­ko­bier­cy wcho­dzą jego zstęp­ni (dzie­ci i wnu­ki). Oso­by takie mogą uzy­skać zacho­wek, któ­ry przy­słu­gi­wał­by oso­bie pozba­wio­nej pra­wa do zachowku.

Wysokość żądania

Wyso­kość żąda­nia zale­ży od oso­by upraw­nio­nej do zachow­ku oraz jej sytu­acji mate­rial­nej. Co do zasa­dy upraw­nio­ne­mu przy­słu­gu­je zacho­wek w wyso­ko­ści poło­wy udzia­łu, jaki otrzy­mał­by na mocy prze­pi­sów pra­wa, gdy­by testa­ment nie został spo­rzą­dzo­ny. Jeśli jed­nak mamy do czy­nie­nia z oso­bą mało­let­nią (poni­żej 18 roku życia) lub z oso­bą nie­zdol­ną do pra­cy wyso­kość zachow­ku kształ­tu­je się na pozio­mie 2/3 udzia­łu spad­ko­we­go usta­wo­we­go uprawnionego.

Udział spad­ko­wy upraw­nio­ne­go do uzy­ska­nia zachow­ku liczo­ny jest z uwzględ­nie­niem udzia­łów, jakie by przy­słu­gi­wa­ły spad­ko­bier­com nie­god­nym dzie­dzi­cze­nia oraz spad­ko­bier­com, któ­rzy odrzu­ci­li spa­dek. Nie bie­rze się jed­nak pod uwa­gę udzia­łów osób, któ­re zrze­kły się dzie­dzi­cze­nia oraz wydziedziczonych.

Masa spadkowa

Masa spad­ko­wa, na pod­sta­wie któ­rej usta­la się następ­nie wyso­kość udzia­łu spad­ko­we­go upraw­nio­ne­go nie uwzględ­nia zapi­sów zwy­kłych oraz pole­ceń. Uwzględ­nia się jed­nak war­tość zapi­sów win­dy­ka­cyj­nych oraz daro­wizn doko­na­nych przez spad­ko­daw­cę. Do masy tej nie wli­cza się jednak:

1. drob­nych darowizn;
2. daro­wizn doko­na­nych wię­cej niż 10 lat od śmier­ci spadkodawcy;
3. daro­wizn na rzecz osób nie­bę­dą­cych spadkobiercami;
4. daro­wizn na rzecz osób nie­bę­dą­cych upraw­nio­ny­mi do zachowku.

War­tość przed­mio­tu daro­wi­zny, któ­rą doli­cza się do masy spad­ko­wej celem usta­le­nia wyso­ko­ści należ­ne­go zachow­ku obli­cza się z chwi­li sta­nu jej udzie­le­nia, ale według cen z chwi­li usta­la­nia wyso­ko­ści zachow­ku. W zakre­sie przed­mio­tu zapi­su win­dy­ka­cyj­ne­go stan przed­mio­tu zapi­su usta­la­ny jest z chwi­li otwar­cia spad­ku, tj. z chwi­li śmier­ci spadkodawcy.

Zaliczenia na poczet zachowku

Wypła­ta zachow­ku zosta­nie pomniej­szo­na o:

1. daro­wi­zny udzie­lo­ne upraw­nio­ne­mu do zachow­ku bądź jego wstęp­ne­mu (np. rodzicom);
2. ponie­sio­ne przez zmar­łe­go kosz­ty prze­kra­cza­ją­ce prze­cięt­ną mia­rę przy­ję­tą w danym śro­do­wi­sku celem wycho­wa­nia oraz wykształ­ce­nia oso­by upraw­nio­nej do uzy­ska­nia zachowku.

Wystą­pie­nie kosz­tów, któ­re prze­kra­cza­ły­by prze­cięt­ną mia­rę, jako nie­do­okre­ślo­ne, muszą zostać stwier­dzo­ne w toku kon­kret­ne­go postę­po­wa­nia sądowego.

Przedawnienie roszczeń

Rosz­cze­nia o zacho­wek przedaw­nia­ją się w ter­mi­nie 5 lat od:

1. ogło­sze­nia testamentu;
2. otwar­cia spad­ku (tj. śmier­ci spad­ko­daw­cy) – w przy­pad­ku zapi­sów win­dy­ka­cyj­nych oraz darowizn.

Wszczęcie sprawy sądowej

Aby uzy­skać zacho­wek na dro­dze sądo­wej nale­ży wnieść pozew do sądu. W spra­wach o zacho­wek nale­ży okre­ślić war­tość przed­mio­tu spo­ru, któ­rą będzie wyso­kość zachow­ku bądź jego czę­ści, któ­rej upraw­nio­ny żąda. Jest to istot­na oko­licz­ność, gdyż od niej zale­żeć będzie wła­ści­wość sądu oraz wyso­kość opła­ty sądo­wej. Spra­wy o zacho­wek są bowiem roz­po­zna­wa­ne w pro­ce­sie i nie mogą być łączo­ne ze spra­wa­mi o dział spadku.

Podsumowanie

Pod­su­mo­wu­jąc, spra­wy o zacho­wek nie mogą być zakła­da­ne przez każ­de­go spad­ko­bier­cę usta­wo­we­go. W pol­skich prze­pi­sach krąg osób upraw­nio­nych został ogra­ni­czo­ny. Co wię­cej, nie­jed­no­krot­nie nie jest łatwe usta­le­nie wyso­ko­ści rosz­cze­nia o zacho­wek, gdyż nie jest taka sama jak wyso­kość udzia­łu spad­ko­we­go, jaki przy­słu­gu­je oso­bie upraw­nio­nej. Pod­sta­wy do obli­cze­nia masy spad­ko­wej i krę­gu spad­ko­bier­ców róż­nią się bowiem od sie­bie. W takich spra­wach jak spra­wa o zacho­wek tym bar­dziej zasad­nym jest sko­rzy­sta­nie z pro­fe­sjo­nal­nej pomo­cy praw­nej. Pomoc taką świad­czy Kan­ce­la­ria Praw­na Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni, któ­ra w ramach spe­cja­li­za­cji — Adwo­kat spad­ki — poma­ga klien­tom w docho­dze­niu należ­no­ści z tytu­łu zachow­ku, jak rów­nież klien­tom będą­cym spad­ko­bier­ca­mi, od któ­rych oso­by upraw­nio­ne docho­dzą rosz­cze­nia pie­nięż­ne­go z tytu­łu zachowku.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Adwo­kat spadki