Testament

Na pod­sta­wie usta­wy rodzi­na zmar­łe­go (np. żona, dzie­ci) dzie­dzi­czą po zmar­łym. Nie­mniej jed­nak spad­ko­bier­ca może w spo­sób dowol­ny roz­po­rzą­dzić swo­im mająt­kiem. Sta­nie się tak, gdy zmar­ły jesz­cze za życia spo­rzą­dził testa­ment. Spad­ko­daw­ca może bowiem swo­bod­nie zade­cy­do­wać o tym, komu po jego śmier­ci przy­pad­nie mają­tek – mogą to być bowiem zarów­no oso­by bli­skie, jak i zupeł­nie dla nie­go obce. Poni­żej przed­sta­wi­my rodza­je testa­men­tów oraz wyja­śni­my, jak nale­ży spo­rzą­dzić testa­ment, aby był on waż­ny i skuteczny.

Rodzaje testamentów

Usta­wo­daw­ca wpro­wa­dził dwie kate­go­rie testamentów:

1. Testa­men­ty zwy­kłe, któ­re mogą zostać spo­rzą­dzo­ne w każ­dym cza­sie, a wśród nich:
   1. testa­ment holograficzny;
   1. testa­ment notarialny;
   1. testa­ment allograficzny;
2. Testa­men­ty szcze­gól­ne, któ­re mogą zostać spo­rzą­dzo­ne jedy­nie w szcze­gól­nych oko­licz­no­ściach, a w tym:
   1. testa­ment ustny;
   1. testa­ment podróżny;
   1. testa­ment wojskowy.

Testament holograficzny

Testa­ment holo­gra­ficz­ny to zwy­kły testa­ment pisem­ny, któ­ry powi­nien zawie­rać trzy ele­men­ty: musi być spo­rzą­dzo­ny pismem ręcz­nym, posia­dać datę oraz pod­pis spad­ko­daw­cy. Przy czym nie­opa­trze­nie datą testa­men­tu pisem­ne­go nie będzie skut­ko­wa­ło jego nie­waż­no­ścią, jeże­li nie ist­nie­ją wąt­pli­wo­ści co do zdol­no­ści spad­ko­daw­cy do spo­rzą­dze­nia testa­men­tu lub tre­ści testa­men­tu albo wza­jem­nych kore­la­cji pomię­dzy kil­ko­ma testa­men­ta­mi. Zda­niem przed­sta­wi­cie­li dok­try­ny za testa­ment pisem­ny nie będzie uzna­ne pismo napi­sa­ne na kom­pu­te­rze, wydru­ko­wa­ne i tyl­ko pod­pi­sa­ne przed spad­ko­daw­cę. Tak­że spi­sa­nie testa­men­tu przez inną oso­bę i samo pod­pi­sa­nie tak spo­rzą­dzo­ne­go pisma rów­nież nie jest uzna­wa­ne za waż­ny testament.

Testament allograficzny

Testa­ment allo­gra­ficz­ny, to ina­czej testa­ment ust­ny. Do jego powsta­nia wyma­ga­ne jest, aby ostat­nia wola spad­ko­daw­cy zosta­ła prze­ka­za­na w obec­no­ści co naj­mniej dwóch świad­ków wobec wój­ta (bur­mi­strza bądź pre­zy­den­ta mia­sta), sta­ro­sty, mar­szał­ka woje­wódz­twa lub sekre­ta­rza powia­tu albo gmi­ny, jak rów­nież wobec kie­row­ni­ka urzę­du sta­nu cywil­ne­go. Z czyn­no­ści tej spo­rzą­dza się pro­to­kół, któ­ry jest odczy­ty­wa­ny spad­ko­daw­cy w obec­no­ści świad­ków, a następ­nie pod­pi­sy­wa­ny przez wszyst­kie oso­by uczest­ni­czą­ce w tej czynności.

Testament ustny szczególny

Innym testa­men­tem ust­nym jest testa­ment szcze­gól­ny, któ­ry może zostać spo­rzą­dzo­ny jedy­nie w oko­licz­no­ściach, kie­dy zacho­dzi oba­wa rychłej śmier­ci spad­ko­daw­cy (np. cięż­ka cho­ro­ba, wypa­dek) bądź ze wzglę­du na inne przy­czy­ny zacho­wa­nie zwy­kłej for­my testa­men­tu jest nie­moż­li­we lub znacz­nie utrud­nio­ne (np. dzia­ła­nia wojen­ne). Wola spad­ko­daw­cy w takiej sytu­acji musi zostać prze­ka­za­na w obec­no­ści co naj­mniej trzech świad­ków. Przed upły­wem roku od dnia zło­że­nia oświad­cze­nia przez spad­ko­daw­cę jeden ze świad­ków spi­su­je jej treść w for­mie pisem­nej, w któ­rej znaj­dą się infor­ma­cje o miej­scu i dacie zło­że­nia oświad­cze­nia oraz miej­scu i dacie spo­rzą­dze­nia pisma. Pod pismem pod­pi­su­ją się spad­ko­daw­ca i dwaj świad­ko­wie albo wyłącz­nie trzej świadkowie.

Testament podróżny

Testa­ment podróż­ny może powstać wyłącz­nie na pol­skim stat­ku (wod­nym lub powietrz­nym). Do jego waż­no­ści potrzeb­na jest obec­ność dwóch świad­ków, zaś samo oświad­cze­nie skła­da­ne jest wobec dowód­cy stat­ku lub jego zastęp­cy. Z czyn­no­ści tej dowód­ca stat­ku spi­su­je pismo, któ­re następ­nie jest pod­pi­sy­wa­ne przez spad­ko­daw­cę, świad­ków oraz dowód­cę statku.

Kto nie może być świadkiem testamentu?

Świad­kiem pod­czas spo­rzą­dza­nia testa­men­tu nie mogą być oso­by, które:

1. nie posia­da­ją peł­nej zdol­no­ści do czyn­no­ści praw­nych (tj. dzie­ci czy oso­by ubez­wła­sno­wol­nio­ne czę­ścio­wo bądź całkowicie);
2. są nie­wi­do­me, głu­che bądź nieme;
3. nie mogą czy­tać i pisać;
4. nie zna­ją języ­ka, w któ­rym testa­ment jest sporządzany;
5. zosta­ły ska­za­ne pra­wo­moc­nym wyro­kiem za skła­da­nie fał­szy­wych zeznań.

Co wię­cej, przy spo­rzą­dza­niu testa­men­tu nie mogą być świad­ka­mi: oso­by, któ­re zosta­ły wska­za­ne w testa­men­cie, jak rów­nież ich mał­żon­ko­wie, krew­ni oraz powinowaci.

Jeże­li cho­ciaż­by jeden ze świad­ków oka­zał się oso­bą, któ­ra nie może być świad­kiem, testa­ment jest nieważny.

Elementy testamentu

Wie­le osób zasta­na­wia się nad tym: jak napi­sać testa­ment? W testa­men­cie mogą bowiem zna­leźć się poniż­sze elementy:

1. powo­ła­nie jed­nej lub kil­ku osób do spad­ku (np. poprzez stwier­dze­nie „moim jedy­nym spad­ko­bier­cą jest XY” lub „moimi spad­ko­bier­ca­mi są XY oraz ZZ po połowie”);
2. zapi­sy (zwy­kły oraz windykacyjny);
3. pole­ce­nia;
4. wydzie­dzi­cze­nie (o czym sze­rzej w arty­ku­le pt. „Wydzie­dzi­cze­nie”).

W testa­men­cie moż­na przy­znać zarów­no spad­ko­bier­com, jak rów­nież oso­bom nie­bę­dą­cym spad­ko­bier­ca­mi zapi­sy – zarów­no zapis zwy­kły, jak rów­nież zapis win­dy­ka­cyj­ny. Zapis zwy­kły pole­ga na tym, iż spad­ko­bier­ca jest zobo­wią­za­ny do speł­nie­nia na rzecz innej oso­by świad­cze­nia mająt­ko­we­go (np. zapła­tę odpo­wied­niej sumy pie­nięż­nej, wyda­nie rze­czy bądź nie­ru­cho­mo­ści). Zapis win­dy­ka­cyj­ny tym róż­ni się od zapi­su zwy­kłe­go, że oso­ba obda­ro­wa­na sta­je się wła­ści­cie­lem rzeczy/nieruchomości już z momen­tem otwar­cia spad­ku. Jed­no­cze­śnie usta­wo­daw­ca wska­zał zamknię­ty kata­log rze­czy oraz praw, któ­re mogą być przed­mio­tem zapi­su win­dy­ka­cyj­ne­go. Do powyż­sze­go kata­lo­gu należą:

1. rzecz ozna­czo­na co do toż­sa­mo­ści (np. ulu­bio­ny zega­rek dziadka);
2. zby­wal­ne pra­wo mająt­ko­we (np. pra­wo wła­sno­ści nieruchomości);
3. przed­się­bior­stwo;
4. gospo­dar­stwo rolne;
5. usta­no­wie­nie słu­żeb­no­ści lub użyt­ko­wa­nia na rzecz zapisobiercy;
6. ogół praw i obo­wiąz­ków, któ­re posia­da wspól­nik spół­ki oso­bo­wej (np. spół­ki jaw­nej bądź komandytowej).

Pole­ce­nie jest to obo­wią­zek nało­żo­ny bądź na spad­ko­bier­cę bądź na zapi­so­bier­cę, pole­ga­ją­cy na okre­ślo­nym dzia­ła­niu lub zanie­cha­niu. Od zapi­su róż­ni się ono tym, że nikt nie sta­je się w jego wyni­ku wie­rzy­cie­lem. Przy­kła­da­mi pole­ceń są m. in. obo­wią­zek zor­ga­ni­zo­wa­nia pogrze­bu spad­ko­daw­cy w okre­ślo­ny spo­sób. Uwol­nie­nie się od obo­wiąz­ku wypeł­nie­nia pole­ce­nia jest rów­no­znacz­ne z rezy­gna­cją z bycia spad­ko­bier­cą lub zapisobiercą.

Podsumowanie

Testa­ment może zostać spo­rzą­dzo­ny w róż­nych for­mach. Nie­mniej jed­nak, aby testa­ment mógł zostać uzna­ny za waż­ny, powi­nien speł­niać wymo­gi prze­wi­dzia­ne dla każ­dej z nich. Nad­to nale­ży pamię­tać o oso­bach, któ­re nie mogą być świad­ka­mi takie­go testa­men­tu. Jeże­li chcą Pań­stwo spo­rzą­dzić testa­ment bądź pod­wa­żyć testa­ment spo­rzą­dzo­ny przez inną oso­bę, zachę­ca­my do kon­tak­tu z Kan­ce­la­rią Praw­ną Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni. Wcho­dzą­cy w skład Kan­ce­la­rii adwo­ka­ci i rad­co­wie praw­ni posia­da­ją bowiem dużą wie­dzę i boga­te doświad­cze­nie w spra­wach spadkowych.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Adwo­kat spadki