Prywatny akt oskarżenia

Więk­szość prze­stępstw ści­ga­na jest przez orga­ny pań­stwa. Nie­mniej jed­nak nie­któ­re typy prze­stępstw wyma­ga­ją, aby to pokrzyw­dzo­ny oso­bi­ście pro­wa­dził pro­ces kar­ny prze­ciw­ko spraw­cy. Prze­stęp­stwa te nazy­wa­ne są prze­stęp­stwa­mi pry­wat­no­skar­go­wy­mi. Aby zaini­cjo­wać pro­ces sądo­wy nale­ży wnieść pry­wat­ny akt oskar­że­nia. Poni­żej wska­że­my, jakie ele­men­ty powi­nien posia­dać pry­wat­ny akt oskar­że­nia i kie­dy moż­na go wnieść.

Typy przestępstw

Prze­pi­sy pra­wa kar­ne­go prze­wi­du­ją trzy typy przestępstw:

1. ści­ga­ne z urzę­du (np. łapow­nic­two, korup­cja, prze­kup­stwo, fał­szer­stwo, płat­na protekcja);
2. wnio­sko­we, tj. ści­ga­ne na wnio­sek pokrzyw­dzo­ne­go (np. cyber­prze­stęp­czość) oraz
3. pry­wat­no­skar­go­we (np. znie­sła­wie­nie, znie­wa­ga, naru­sze­nie nie­ty­kal­no­ści cielesnej).

Wyłącz­nie w przy­pad­ku wystą­pie­nia prze­stęp­stwa pry­wat­no­skar­go­we­go (np. znie­sła­wie­nie) pokrzyw­dzo­ny będzie mógł wnieść pry­wat­ny akt oskarżenia.

Kiedy można wnieść prywatny akt oskarżenia

Pry­wat­ny akt oskar­że­nia nale­ży zło­żyć w cią­gu roku od dnia dowie­dze­nia się o oso­bie spraw­cy, jed­nak nie póź­niej niż w ter­mi­nie 3 lat od dnia popeł­nie­nia prze­stęp­stwa. Po upły­wie tych ter­mi­nów prze­stęp­stwo pry­wat­no­skar­go­we (np. znie­sła­wie­nie) ule­ga przedaw­nie­niu, co ozna­cza, że nie może być póź­niej ścigane.

Gdzie można złożyć prywatny akt oskarżenia?

Pry­wat­ny akt oskar­że­nia może­my złożyć:

1. w sądzie bądź
2. na Poli­cji, zarów­no w for­mie pisem­nej, jak i ustnej.

Z prze­pi­sów wyni­ka więc, iż jeże­li pokrzyw­dzo­ny nie jest świa­do­my, iż popeł­nio­ne na jego szko­dę prze­stęp­stwo jest prze­stęp­stwem pry­wat­no­skar­go­wym (np. znie­sła­wie­nie), to jego zawia­do­mie­nie skła­da­ne na Poli­cji trak­to­wa­ne jest jako zło­że­nie pry­wat­ne­go aktu oskar­że­nia. W takim przy­pad­ku Poli­cja prze­ka­zu­je skar­gę do sądu wła­ści­we­go do roz­po­zna­nia sprawy.

Elementy prywatnego aktu oskarżenia

Pry­wat­ny akt oskar­że­nia (np. w spra­wie o znie­sła­wie­nie) nie jest pismem sfor­ma­li­zo­wa­nym. Prze­pi­sy wyma­ga­ją jedy­nie, aby posia­dał on takie ele­men­ty jak:

1. wska­za­nie danych oskarżonego;
2. okre­śle­nie zarzu­ca­ne­go oskar­żo­ne­mu czynu;
3. wska­za­nie dowodów.

Prywatny aktu oskarżenia a jego koszty

Aby wnieść w spo­sób sku­tecz­ny pry­wat­ny akt oskar­że­nia (np. o znie­sła­wie­nie) nale­ży wpła­cić kwo­tę 300 zł tytu­łem zry­czał­to­wa­nej rów­no­war­to­ści wydat­ków. W przy­pad­ku wygra­nia spra­wy kosz­ty te zosta­ną pokrzyw­dzo­ne­mu zwró­co­ne. Dowód uisz­cze­nia opła­ty powi­nien sta­no­wić załącz­nik do pry­wat­ne­go aktu oskarżenia.

Właściwość miejscowa sądu

Co do zasa­dy wła­ści­wym będzie sąd, w któ­re­go okrę­gu popeł­nio­no prze­stęp­stwo i to do nie­go pry­wat­ny akt oskar­że­nia powi­nien być kie­ro­wa­ny (np. w spra­wie o znie­sła­wie­nie). Jeże­li zgod­nie z powyż­szą zasa­dą kil­ka sądów było­by wła­ści­wych, wów­czas o wła­ści­wo­ści decy­du­je miej­sce, w któ­rym naj­pierw wsz­czę­to postę­po­wa­nie przy­go­to­waw­cze w tej spra­wie. W sytu­acji, w któ­rej nie jest usta­le­nie miej­sca popeł­nie­nia prze­stęp­stwa, wła­ści­wość sądu może zostać usta­lo­na według miejsca:

1. gdzie prze­stęp­stwo zosta­ło ujawnione;
2. gdzie uję­to sprawcę;
3. gdzie spraw­ca przed popeł­nie­niem prze­stęp­stwa sta­le mieszkał.

Tak­że w tym przy­pad­ku o wła­ści­wo­ści sądu decy­du­ją­ce zna­cze­nie ma to, w okrę­gu któ­re­go sądu naj­pierw wsz­czę­to postę­po­wa­nie przy­go­to­waw­cze. Gdy mimo zasto­so­wa­nia ww. kry­te­riów nadal nie będzie moż­na usta­lić, któ­ry sąd jest miej­sco­wo wła­ści­wy, spra­wę pry­wat­no­skar­go­wą roz­po­zna sąd wła­ści­wy dla dziel­ni­cy Śród­mie­ście m.st. Warszawy. 

Rola Policji w sprawie z oskarżenia prywatnego

Poli­cja w spra­wach wno­szo­nych o prze­stęp­stwa ści­ga­ne z pry­wat­ne­go aktu oskar­że­nia zosta­ła obcią­żo­na tak­że obo­wiąz­ka­mi. Poli­cja, oprócz wspo­mnia­ne­go powy­żej obo­wiąz­ku przy­ję­cia od pokrzyw­dzo­ne­go pry­wat­ne­go aktu oskar­że­nia oraz jego prze­sła­nia do wła­ści­we­go sądu, na wnio­sek pokrzyw­dzo­ne­go win­na tak­że zabez­pie­czyć dowody.

Nad­to sąd może zobo­wią­zać Poli­cję w toku postę­po­wa­nia do doko­na­nia okre­ślo­nych w posta­no­wie­niu sądu czyn­no­ści dowo­do­wych (np. poprzez zaję­cie mie­nia rucho­me­go spraw­cy, tj. tele­fo­nu komór­ko­we­go czy kom­pu­te­ra). Wyni­ki czyn­no­ści doko­ny­wa­nych przez Poli­cję są prze­ka­zy­wa­ne sądo­wi zlecającemu.

Postępowanie pojednawcze

Postę­po­wa­nie kar­ne prze­ciw­ko spraw­cy prze­stęp­stwa, wobec któ­re­go wnie­sio­no pry­wat­ny akt oskar­że­nia roz­po­czy­na się od prze­pro­wa­dze­nia posie­dze­nia pojed­naw­cze­go, na któ­rym sąd  wzy­wa stro­ny do pojednania.

Sta­wien­nic­two oskar­ży­cie­la pry­wat­ne­go bądź jego peł­no­moc­ni­ka jest obo­wiąz­ko­we. Gdy­by bowiem zda­rzy­ła się taka sytu­acja, że na posie­dze­niu pojed­naw­czym nie sta­wi się bez uspra­wie­dli­wie­nia zarów­no oskar­ży­ciel pry­wat­ny, jak i jego peł­no­moc­nik to uzna­je się, że oskar­ży­ciel odstą­pił od oskar­że­nia. W takich oko­licz­no­ściach postę­po­wa­nie kar­ne zosta­je umo­rzo­ne. Jed­nak­że w przy­pad­ku nie­sta­wien­nic­twa oskar­żo­ne­go sąd wyzna­cza ter­min roz­pra­wy głów­nej celem dal­sze­go pro­wa­dze­nia postępowania.

Podsumowanie

Pry­wat­ny akt oskar­że­nia jest pismem o wie­le mniej sfor­ma­li­zo­wa­nym ani­że­li sub­sy­diar­ny akt oskar­że­nia (o któ­rym wię­cej w arty­ku­le pt. „Sub­sy­diar­ny akt oskar­że­nia”). Co wię­cej, może zostać zło­żo­ny tak­że w for­mie ust­nej przez funk­cjo­na­riu­szem Poli­cji. W każ­dej więc sytu­acji, kie­dy zna­my spraw­cę prze­stęp­stwa wyrzą­dzo­ną na naszą rzecz, np. w spra­wie o znie­sła­wie­nie może­my wnieść pry­wat­ny akt oskar­że­nia celem zaini­cjo­wa­nia pro­ce­su mają­ce­go na celu jego uka­ra­nie. Nale­ży pamię­tać jed­nak o ter­mi­nie przedaw­nie­nia, gdyż zaini­cjo­wa­nie spra­wy po  jego upły­wie będzie nie­sku­tecz­ne, a spraw­ca nie ponie­sie­nie odpo­wie­dzial­no­ści za swój czyn.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Adwo­kat pra­wo karne