Przepadek korzyści majątkowej

Obec­nie obo­wią­zu­ją­ce prze­pi­sy pra­wa kar­ne­go prze­wi­du­ją róż­ne­go rodza­ju sank­cje dla spraw­ców prze­stępstw – zarów­no o cha­rak­te­rze wol­no­ścio­wym, jak i mająt­ko­wym. I tak może­my odróż­nić kary, środ­ki kar­ne oraz prze­pa­dek korzy­ści mająt­ko­wej lub obo­wią­zek napra­wie­nia szko­dy wobec ofiar prze­stęp­stwa. Poni­żej wyja­śni­my, kie­dy prze­pa­dek przed­mio­tów, przed­sięd­się­bior­stwa oraz korzy­ści mająt­ko­wej może być orze­czo­ny oraz jakich skład­ni­ków mająt­ko­wych spraw­cy może dotyczyć.

Rodzaje rozstrzygnięć

Pra­wo kar­ne prze­wi­du­je trzy rodza­je skład­ni­ków mająt­ko­wych, któ­re pod­le­ga­ją prze­pad­ko­wi i jest to:

1. prze­pa­dek przed­mio­tów pocho­dzą­cych z przestępstwa;
2. prze­pa­dek przedsiębiorstwa;
3. prze­pa­dek korzy­ści mająt­ko­wej bądź jej równowartości.

Przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa

Pierw­szym rodza­jem roz­strzy­gnięć, jakie prze­wi­du­je pra­wo kar­ne jest prze­pa­dek przed­mio­tów pocho­dzą­cych z prze­stęp­stwa. Usta­wo­daw­ca posłu­gu­je się dwo­ma sfor­mu­ło­wa­nia­mi: „przed­mio­ty pocho­dzą­ce bez­po­śred­nio z prze­stęp­stwa” oraz „przed­mio­ty, któ­re słu­ży­ły lub były prze­zna­czo­ne do popeł­nie­nia przestępstwa”. 

I tak nale­ży wska­zać, że przed­mio­ta­mi pocho­dzą­cy­mi bez­po­śred­nio z prze­stęp­stwa są rze­czy (ale tak­że i zwie­rzę­ta)  uzy­ska­ne bądź wytwo­rzo­ne przez spraw­cę czy­nu zabro­nio­ne­go. Przed­mio­ty te, gdy nie mogą pod­le­gać zwro­to­wi pokrzyw­dzo­ne­mu lub innej oso­bie, pod­le­ga­ją obli­ga­to­ryj­ne­mu prze­pad­ko­wi. Będą to więc m. in. fał­szy­we doku­men­ty oraz skra­dzio­ne pie­nią­dze, któ­re nie wia­do­mo do kogo należą.

Dru­gą kate­go­rią przed­mio­tów pod­le­ga­ją­cych prze­pad­ko­wi są rze­czy słu­żą­ce do popeł­nie­nia prze­stęp­stwa, tzw. narzę­dzia prze­stęp­stwa. Tytu­łem przy­kła­du rze­czą taką będzie nóż bądź śru­bo­kręt. Sąd roz­po­zna­ją­cy spra­wę może co do zasa­dy orzec prze­pa­dek tych rze­czy. W zakre­sie pojaz­du mecha­nicz­ne­go nale­ży jedy­nie krót­ko wska­zać, iż ist­nie­je roz­bież­ność w dok­try­nie, czy może on  sta­no­wić przed­miot prze­pad­ku (np. samo­chód, któ­rym spraw­ca odje­chał z miej­sca zdarzenia). 

Co wię­cej, prze­pa­dek narzę­dzi prze­stęp­stwa rów­nież nie może zostać orze­czo­ny, jeże­li przed­mio­ty te win­ny zostać zwró­co­ne oso­bie trze­ciej, np. ofie­rze przestępstwa.

Usta­wo­daw­ca wska­zał tak­że, że prze­pa­dek taki nie może zostać orze­czo­ny, gdy sta­no­wi­ło­by to nie­współ­mier­ną karę w sto­sun­ku do cha­rak­te­ru popeł­nio­ne­go prze­stęp­stwa. Wów­czas w miej­sce prze­pad­ku sąd orze­ka nawiąz­kę na rzecz Skar­bu Pań­stwa. Nale­ży tak­że odróż­nić nawiąz­kę od orze­cze­nia prze­pad­ku rów­no­war­to­ści przed­mio­tów. Oby­dwa instru­men­ty róż­nią się mię­dzy sobą spo­so­bem usta­la­nia ich wyso­ko­ści przez sąd roz­po­zna­ją­cy sprawę.

Przepadek przedsiębiorstwa

Odręb­nym unor­mo­wa­niem obję­to prze­pa­dek przed­się­bior­stwa. Aby mógł on zostać orze­czo­ny, muszą zostać łącz­nie speł­nio­ne poniż­sze warunki:

1. spraw­ca uzy­skał znacz­ną korzyść majątkową;
2. korzyść ta pocho­dzi­ła z przestępstwa;
3. przed­się­bior­stwo słu­ży­ło do popeł­nie­nia prze­stęp­stwa bądź do ukry­cia korzy­ści z tego przestępstwa.

Co wię­cej, prze­pa­dek przed­się­bior­stwa może zostać orze­czo­ny tak­że w odnie­sie­niu do przed­się­bior­stwa nie­na­le­żą­ce­go bez­po­śred­nio do spraw­cy, lecz do oso­by trze­ciej. Jest to jed­nak moż­li­we wów­czas, gdy przed­się­bior­stwo słu­ży­ło do popeł­nie­nia prze­stęp­stwa bądź ukry­cia korzy­ści pocho­dzą­cej z prze­stęp­stwa, a jed­no­cze­śnie wła­ści­ciel przed­się­bior­stwa chciał lub godził się na to, aby to przed­się­bior­stwo takim celom służyło.

Usta­wo­daw­ca prze­wi­dział tak­że oko­licz­no­ści, kie­dy prze­pad­ku przed­się­bior­stwa się nie orze­ka. Z taką sytu­acją będzie­my mie­li do czy­nie­nia wów­czas, gdy:

1. prze­pa­dek był­by nie­współ­mier­ny do wagi przestępstwa;
2. prze­pa­dek był­by nie­współ­mier­ny do stop­nia zawi­nie­nia sprawcy;
3.  prze­pa­dek był­by nie­współ­mier­ny do moty­wa­cji oraz spo­so­bu zacho­wa­nia się wła­ści­cie­la przedsiębiorstwa;
4. szko­da wyrzą­dzo­na prze­stęp­stwem w porów­na­niu do roz­mia­ru dzia­łal­no­ści przed­się­bior­stwa nie jest znaczna;
5. war­tość ukry­tej korzy­ści w sto­sun­ku do roz­mia­ru przed­się­bior­stwa nie jest znaczna.

Co wię­cej, usta­wo­daw­ca przy­zna­je sądo­wi upraw­nie­nie do cał­ko­wi­te­go odstą­pie­nia od prze­pad­ku przed­się­bior­stwa w szcze­gól­nych oko­licz­no­ściach, kie­dy było­by to nie­współ­mier­nie dole­gli­we dla jego właściciela.

Przepadek korzyści majątkowej

Prze­pa­dek korzy­ści mająt­ko­wej może zostać orze­czo­ny, jeże­li nie zacho­dzi prze­pa­dek na pod­sta­wie prze­pi­sów opi­sa­nych powy­żej. Korzyść mająt­ko­wa pod­le­ga prze­pad­ko­wi, jeże­li zosta­ła uzy­ska­na nawet pośred­nio przez spraw­cę przestępstwa. 

W zakre­sie prze­stępstw, gdy:

1. osią­gnię­to korzyść mająt­ko­wą znacz­nej wartości;
2. prze­stęp­stwo zagro­żo­ne jest karą pozba­wie­nia wol­no­ści z gór­ną gra­ni­cą nie niż­szą od 5 lat, gdy korzyść mająt­ko­wa mogła lub zosta­ła osiągnięta;
3. prze­stęp­stwo zosta­ło popeł­nio­ne w zor­ga­ni­zo­wa­nej gru­pie przestępczej

- za korzyść uwa­ża się mie­nie uzy­ska­ne w cią­gu 5 lat przed popeł­nie­niem prze­stęp­stwa do cza­su wyda­nia nie­pra­wo­moc­ne­go wyro­ku sądo­we­go, chy­ba że wyka­za­ne zosta­nie, iż mie­nie to nie pocho­dzi z przestępstwa.

Przepadek a niepoczytalność

Prze­pa­dek może zostać orze­czo­ny tak­że w przy­pad­ku, kie­dy będzie­my mie­li do czy­nie­nia z:

1. warun­ko­wym umo­rze­niem postępowania;
2. zni­ko­mą szko­dli­wo­ścią spo­łecz­ną czynu;
3. nie­po­czy­tal­nym sprawcą.

Podsumowanie

Pod­su­mo­wu­jąc, pra­wo kar­ne prze­wi­du­je zarów­no prze­pa­dek mie­nia pocho­dzą­ce­go z prze­stęp­stwa, prze­pa­dek mie­nia słu­żą­ce­go do popeł­nie­nia prze­stęp­stwa, jak rów­nież prze­pa­dek korzy­ści z popeł­nio­ne­go prze­stęp­stwa. Usta­wo­daw­ca prze­wi­dział ponad­to prze­pa­dek przed­się­bior­stwa, któ­re słu­ży­ło do popeł­nie­nia prze­stęp­stwa. Spra­wy kar­ne w War­sza­wie nie­jed­no­krot­nie koń­czą się prze­pad­kiem korzy­ści mająt­ko­wej i dla­te­go adwo­kat z War­sza­wy może być Pań­stwu pomoc­ny, aby odpo­wied­nio zadbać o Pań­stwa inte­re­sy w toku postę­po­wa­nia karnego.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Pra­wo karne