Zamówienie z wolnej ręki

Naj­mniej kon­ku­ren­cyj­nym z try­bów zamó­wień publicz­nych jest zamó­wie­nie z wol­nej ręki. Jest to też tryb, któ­ry posia­da naj­wię­cej odręb­no­ści od innych try­bów zamó­wień publicz­nych. Poni­żej wyja­śni­my, czym zamó­wie­nie z wol­nej ręki się cha­rak­te­ry­zu­je oraz dla­cze­go jest ono tak wyjątkowe.

Charakterystyka

Zamó­wie­nie z wol­nej ręki to ostat­ni z prze­wi­dzia­nych przez usta­wo­daw­cę tryb tzw. unij­ne­go zamó­wie­nia publicz­ne­go (co to jest unij­ne postę­po­wa­nie o zamó­wie­nie publicz­ne dowie­dzą się Pań­stwo z arty­ku­łu pt. „Prze­targ nie­ogra­ni­czo­ny”). Zamó­wie­nie z wol­nej ręki pro­wa­dzo­ne jest tak­że w postę­po­wa­niach krajowych. 

Cechą cha­rak­te­ry­stycz­ną zamó­wie­nia z wol­nej ręki jest to, że zama­wia­ją­cy nie musi publi­ko­wać ogło­sze­nia o zamó­wie­niu. Co wię­cej, do zawar­cia umo­wy docho­dzi poprzez prze­pro­wa­dze­nie nego­cja­cji wyłącz­nie z jed­nym wyko­naw­cą, a więc w przy­pad­ku zamó­wie­nia z wol­nej ręki mamy do czy­nie­nia z ogra­ni­cze­niem kon­ku­ren­cyj­no­ści, któ­ra cha­rak­te­ry­zu­je inne try­by zamó­wień publicznych.

Sytuacje, kiedy może być stosowany

Zamó­wie­nie z wol­nej ręki może być sto­so­wa­ne jedy­nie w ści­śle okre­ślo­nych przez usta­wę oko­licz­no­ściach. Do oko­licz­no­ści tych nale­żą m. in.:

1. ist­nie­ją przy­czy­ny o obiek­tyw­nym cha­rak­te­rze, któ­re powo­du­ją, że usłu­gi (dosta­wy, robo­ty budow­la­ne) mogą być świad­czo­ne jedy­nie przez jed­ne­go wykonawcę;
2. zamó­wie­nie zwią­za­ne jest z pra­wa­mi wyłącz­ny­mi (np. na pod­sta­wie usta­wy o Pra­wach autor­skich i pra­wach pokrewnych)

w zakre­sie pkt 1 oraz 2 pod warun­kiem jed­nak, że nie­ist­nie­nie roz­wią­za­nie alter­na­tyw­ne bądź zastęp­cze, zaś likwi­da­cja kon­ku­ren­cji nie będzie rezul­ta­tem celo­we­go zawę­że­nia warun­ków zamówienia;

• zamó­wie­nie o cha­rak­te­rze dzia­łal­no­ści arty­stycz­nej bądź twórczej;
• przed­mio­tem zamó­wie­nia są pro­duk­ty wytwa­rza­ne w celach badaw­czych, nauko­wych czy doświadczalnych;
• po uprzed­nim prze­pro­wa­dze­niu konkursu;
• nie moż­na zacho­wać ter­mi­nów dla innych try­bów, a wyko­na­nie zamó­wie­nia jest wyma­ga­ne natych­mia­sto­wo (przy­czy­ny te nie mogą jed­nak leżeć po stro­nie zama­wia­ją­ce­go), np. wska­za­nie ter­mi­nu w decy­zji admi­ni­stra­cyj­nej na wyko­na­nie prac budow­la­nych, utra­ta dota­cji po okre­ślo­nym terminie;
• uprzed­nio pro­wa­dzo­ne try­by prze­tar­gu nie­ogra­ni­czo­ne­go lub prze­tar­gu ogra­ni­czo­ne­go nie dopro­wa­dzi­ły do zawar­cia umo­wy (np. brak zgło­szo­nych ofert bądź odrzu­ce­nie wszyst­kich ofert);
• powtó­rze­nie w cią­gu 3 lat podob­ne­go zamó­wie­nia przy try­bie pod­sta­wo­wym z poprzed­nim wykonawcą;
• zwięk­sze­nie zamó­wie­nia z dotych­cza­so­wym wyko­naw­cą w try­bie podstawowym;
• w związ­ku z postę­po­wa­niem likwi­da­cyj­nym, upa­dło­ścio­wym lub napraw­czym inne­go podmiotu.

W odnie­sie­niu do postę­po­wań kra­jo­wych, postę­po­wa­nie z wol­nej ręki może być pro­wa­dzo­ne m. in., gdy:

1. udzie­la­ją­cym zamó­wie­nia jest pla­ców­ka zagraniczna;
2. zama­wia­ją­cym jest jed­nost­ka woj­sko­wa, a jego celem są potrze­by wła­sne tej jed­nost­ki w rozu­mie­niu prze­pi­sów o uży­ciu Sił Zbroj­nych poza gra­ni­ca­mi państwa;
3. zama­wia­ją­cym jest pod­miot spo­za Pol­ski, przy jed­no­cze­snym wyko­ny­wa­niu zamó­wie­niu poza gra­ni­ca­mi państwa.

Odrębności od innych trybów

Jak wska­za­no na wstę­pie niniej­sze­go arty­ku­łu, zamó­wie­nie z wol­nej ręki jest naj­bar­dziej wyjąt­ko­wym z wszyst­kich try­bów postę­po­wań o zamó­wie­nie publicz­ne. Wyjąt­ko­wość ta wyni­ka m. in. z:

1. bra­ku publi­ko­wa­niu ogło­sze­nia o zamówieniu;
2. bra­ku try­bu ofer­to­we­go, któ­ry skła­da się ze zło­że­nia i przy­ję­cia oferty;
3. bra­ku przetargowego/aukcyjnego spo­so­bu zawar­cia umowy;
4. brak kon­ku­ren­cji – udział jed­ne­go wyko­naw­cy w postępowaniu.

Możliwość odstąpienia od stosowania niektórych przepisów

Zama­wia­ją­cy sto­su­ją­cy zamó­wie­nie z wol­nej ręki może według swo­jej oce­ny odstą­pić od sto­so­wa­nia prze­pi­sów pro­ce­du­ral­nych, któ­re zosta­ły enu­me­ra­tyw­nie wska­za­ne przez usta­wo­daw­cę. Do prze­pi­sów takich nale­żą m. in.:

1. doty­czą­cych powo­ła­nia komi­sji przetargowej;
2. doty­czą­cych wyklu­cze­nia z powo­du karal­no­ści wykonawcy;
3. doty­czą­cych zapro­sze­nia do negocjacji.

Upraw­nie­nie to przy­słu­gu­je zama­wia­ją­ce­mu, jeże­li bez wzglę­du na pod­miot wyko­naw­cy, zamó­wie­nie jest mu nie­zbęd­ne, m. in. w sytu­acji zamó­wie­nia zwią­za­ne­go z ochro­ną praw wyłącz­nych, zwią­za­nych z dzia­łal­no­ścią arty­stycz­ną bądź twór­czą albo został uprzed­nio prze­pro­wa­dzo­ny kon­kurs, któ­re­go nagro­dą była moż­li­wość uczest­nic­twa w postę­po­wa­niu z wol­nej ręki.

Umieszczenie ogłoszenia

Zama­wia­ją­cy może, ale nie musi publi­ko­wać ogło­sze­nia o chę­ci udzie­le­nia zamó­wie­nia z wol­nej ręki. Jest jed­nak zobo­wią­za­ny do opu­bli­ko­wa­niu ogło­sze­nia o zamia­rze zawar­cia umo­wy z wyko­naw­cą. Do zawar­cia umo­wy nie może dojść wcze­śniej ani­że­li po 14 dniach od umiesz­cze­nia ogło­sze­nia. Po zakoń­cze­niu postę­po­wa­nia, zama­wia­ją­cy powia­da­mia o tym poprzez publi­ka­cję nie­zwłocz­nie, nie póź­niej jed­nak niż w cią­gu 14 dni od dnia zakoń­cze­nia postępowania.

Informacje przekazywane wykonawcy

W momen­cie otrzy­ma­nia zapro­sze­nia do nego­cja­cji, wyko­naw­ca powi­nien otrzy­mać infor­ma­cje doty­czą­ce zamó­wie­nia oraz posta­no­wie­nia, któ­re następ­nie znaj­dą się w tre­ści umo­wy zawie­ra­nej pomię­dzy stronami.

Podsumowanie

Zamó­wie­nie z wol­nej ręki jest to naj­mniej kon­ku­ren­cyj­ny tryb postę­po­wa­nia w ramach zamó­wień publicz­nych. Może on być sto­so­wa­ny zarów­no w postę­po­wa­niu kra­jo­wym, jak rów­nież unij­nym (tzw. powy­żej pro­gów unij­nych). Nale­ży jed­nak pamię­tać, że jego sto­so­wa­nie zare­zer­wo­wa­no dla zamó­wień speł­nia­ją­cych warun­ki wska­za­ne w usta­wie, któ­rych nie moż­na inter­pre­to­wać roz­sze­rza­ją­co. Zatem, w pierw­szej kolej­no­ści powin­ni­śmy wie­dzieć, czy w ogó­le tryb zamó­wie­nia z wol­nej ręki może zostać dla nasze­go zamó­wie­nia zasto­so­wa­ny. W tym celu war­to zwró­cić się o pomoc do naszej Kan­ce­la­rii praw­nej, któ­ra pomo­że Pań­stwu w dosto­so­wa­niu try­bu postę­po­wa­nia do Pań­stwa potrzeb, przy jed­no­cze­snym speł­nie­niu wszel­kich wyma­gań formalnych.

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Zamó­wie­nia publiczne