Aport w spółce kapitałowej

Kodeks spół­ek han­dlo­wych okre­śla przed­miot wkła­du nie­pie­nięż­ne­go w spół­ce kapi­ta­ło­wej poprzez wyli­cze­nie praw, któ­re nie mogą sta­no­wić tego wkła­du, a więc nie posia­da­ją tzw. zdol­no­ści apor­to­wej. Pomi­mo, że ww. zasa­dy zosta­ły okre­ślo­ne nega­tyw­nie, tj. przez wska­za­nie wyłą­czeń, nie moż­na jed­nak przyj­mo­wać, że wszel­kie pra­wa, któ­re nie znaj­du­ją się w tym wyli­cze­niu mogą sta­no­wić wkład nie­pie­nięż­ny w spół­ce kapi­ta­ło­wej. Pod­kre­ślić nale­ży, że regu­la­cja ta ma na celu zapew­nie­nie real­ne­go wnie­sie­nia wkła­du do spół­ki, zatem wspól­nik, któ­ry wniósł wadli­wy wkład będzie odpo­wie­dzial­ny za zre­kom­pen­so­wa­nie spół­ce powsta­łe­go z tego powo­du obni­że­nia war­to­ści wkła­du. Jakie pra­wa mogą być przed­mio­tem wkła­du i w jakich oko­licz­no­ściach wspól­nik odpo­wie za aport?

Prawa niezbywalne

Przed­mio­tem wkła­du nie­pie­nięż­ne­go do spół­ki kapi­ta­ło­wej nie może być pra­wo nie­zby­wal­ne lub świad­cze­nie pra­cy bądź usług. Wszyst­kie nie­zby­wal­ne pra­wa mająt­ko­we nie mogą sta­no­wić przed­mio­tu wkła­du nie­pie­nięż­ne­go do spół­ki kapi­ta­ło­wej. Tak więc nie jest moż­li­we wnie­sie­nie praw tj. np. słu­żeb­no­ści oso­bi­stej, czy pra­wa pierwokupu.

Powyż­szy zakaz jest spo­wo­do­wa­ny czę­ścio­wo funk­cją gwa­ran­cyj­ną apor­tu. W spół­ce akcyj­nej dodat­ko­we zabez­pie­cze­nia stwa­rza pro­ce­du­ra bada­nia apor­tu przez bie­głe­go rewi­den­ta.  Nato­miast w spół­ce z ogra­ni­czo­ną odpo­wie­dzial­no­ścią funk­cję zabez­pie­cza­ją­cą sta­no­wi odpo­wie­dzial­ność wobec spół­ki za zawy­że­nie war­to­ści apor­tu w sto­sun­ku do jego war­to­ści zbywczej.

Wadliwy wkład niepieniężny

W przy­pad­ku, gdy wspól­nik albo akcjo­na­riusz wniósł wkład nie­pie­nięż­ny mają­cy wady, jest on zobo­wią­za­ny do wyrów­na­nia spół­ce kapi­ta­ło­wej róż­ni­cy mię­dzy war­to­ścią przy­ję­tą w umo­wie albo sta­tu­cie spół­ki a zbyw­czą war­to­ścią wkła­du. Cho­dzi tu o wady zarów­no fizycz­ne jak i praw­ne wnie­sio­ne­go wkła­du tj. jeże­li rzecz ma wadę zmniej­sza­ją­cą war­tość lub uży­tecz­ność, lub nie posia­da wła­ści­wo­ści, o któ­rej zapew­nił wspól­nik lub akcjo­na­riusz albo gdy przed­miot wkła­du został wyda­ny w sta­nie nie­zu­peł­nym lub też gdy wkład nie­pie­nięż­ny jest wła­sno­ścią oso­by trze­ciej lub jest obcią­żo­ny pra­wem oso­by trzeciej.

Odpo­wie­dzial­ność wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza powsta­nie zatem wte­dy, gdy wniósł on wadli­wy wkład, któ­ry przed­sta­wia mniej­szą war­tość niż jego war­tość zbyw­cza, niż war­tość nomi­nal­na otrzy­ma­nych udzia­łów lub akcji. W takiej sytu­acji, wspól­nik jest zobo­wią­za­ny nie­za­leż­nie od swo­jej winy, do wyrów­na­nia róż­ni­cy pomię­dzy rze­czy­wi­stą war­to­ścią wnie­sio­ne­go wkła­du nie­pie­nięż­ne­go, a war­to­ścią obję­tych udzia­łów lub akcji. Powyż­sza odpo­wie­dzial­ność wyrów­naw­cza wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza ma cha­rak­ter obiek­tyw­ny, nie­za­leż­ny od winy lub wie­dzy o wadzie wno­szą­ce­go wkład nie­pie­nięż­ny. War­to zazna­czyć, że ww. odpo­wie­dzial­ność nie ma cha­rak­te­ru odszko­do­waw­cze­go, zatem wyrów­na­niu pod­le­ga zatem róż­ni­ca pomię­dzy war­to­ścią wadli­we­go wkła­du, a war­to­ścią obję­tych udzia­łów lub akcji.

Jak zatem wspól­nik ma doko­nać przed­mio­to­we­go wyrów­na­nia war­to­ści wkła­du? Nie­któ­rzy przed­sta­wi­cie­le dok­try­ny dopusz­cza­ją moż­li­wość uzu­peł­nie­nia róż­ni­cy w for­mie świad­cze­nia nie­pie­nięż­ne­go. Jest to moż­li­we, gdy wada wkła­du pole­ga na wyda­niu przed­mio­tu w sta­nie nie­zu­peł­nym, wów­czas moż­na doko­nać uzu­peł­nie­nia ist­nie­ją­cych bra­ków. Ponad­to moż­na rów­nież wyrów­nać róż­ni­cę przez wymia­nę wkła­du na nie­wa­dli­wy albo przez usu­nię­cie wady. Powyż­sze czyn­no­ści nie mogą jed­nak pro­wa­dzić do zmia­ny przed­mio­tu wkła­du niepieniężnego.

Nato­miast spół­ka kapi­ta­ło­wa, któ­ra wsz­czy­na spór o wyrów­na­nie róż­ni­cy będzie mogła się doma­gać speł­nie­nia tyl­ko świad­cze­nia pie­nięż­ne­go. War­to zauwa­żyć, że powyż­sza odpo­wie­dzial­ność wyrów­naw­cza wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza nie usta­je po zby­ciu udzia­łów lub akcji w spół­ce, czy też po doko­na­niu ich przy­mu­so­we­go umo­rze­nia. Powyż­sza odpo­wie­dzial­ność ma bowiem cha­rak­ter pod­mio­to­wy i jest zwią­za­na z oso­bą wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza. Poza zakre­sem powyż­szej odpo­wie­dzial­no­ści pozo­sta­je ewen­tu­al­na odpo­wie­dzial­ność z tytu­łu nie­wy­ko­na­nia lub nie­na­le­ży­te­go wyko­na­nia zobo­wią­za­nia do wnie­sie­nia przez wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza apor­tu. W takiej sytu­acji znaj­dzie zasto­so­wa­nie regu­la­cja doty­czą­ca odpo­wie­dzial­no­ści kon­trak­to­wej z kodek­su cywil­ne­go. Zatem rosz­cze­nie wyrów­naw­cze spół­ki kapi­ta­ło­wej będzie mia­ło zawsze postać pieniężną.

Nato­miast w przy­pad­ku sku­tecz­ne­go uzy­ska­nia wła­sno­ści apor­tu nale­żą­ce­go do oso­by trze­ciej, z uwa­gi na ochro­nę nabyw­cy w dobrej wie­rze  lub na zasa­dzie rękoj­mi wia­ry publicz­nej ksiąg wie­czy­stych, wspól­nik lub akcjo­na­riusz nie będzie musiał wyrów­ny­wać róż­ni­cy pomię­dzy war­to­ścią przy­ję­tą a war­to­ścią zbyw­czą, gdyż ona nie powsta­nie. Nato­miast w takiej sytu­acji powsta­nie odpo­wie­dzial­ność odszko­do­waw­cza wobec oso­by trzeciej.

Nale­ży pod­kre­ślić, że rosz­cze­nie o wyrów­na­nie róż­ni­cy w związ­ku z wada­mi wnie­sio­ne­go wkła­du nie­pie­nięż­ne­go przy­słu­gu­je spół­ce, nie zaś wspól­ni­kom. Spół­ka kapi­ta­ło­wa w spo­rze sądo­wym będzie musia­ła udo­wod­nić, że przed­miot wkła­du posia­dał wady w momen­cie jego wnie­sie­nia (obję­cia udzia­łów lub akcji) oraz z tego powo­du nastą­pi­ło zmniej­sze­nie war­to­ści tego wkła­du w sto­sun­ku do war­to­ści za obję­te udzia­ły lub akcje. Przyj­mu­je się, że sam fakt ist­nie­nia wady jest nie­wy­star­cza­ją­cy do powsta­nia odpo­wie­dzial­no­ści wyrów­naw­czej, gdyż mogło dojść do sytu­acji, w któ­rej wkład usta­lo­no o war­to­ści obni­żo­nej, uwzględ­nia­jąc tym samym wadę wkła­du niepieniężnego.

Zauwa­żyć nale­ży, że powyż­sza regu­la­cja prze­wi­du­ją­ca obo­wią­zek wyrów­naw­czy wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza za wnie­sio­ny wkład nie­pie­nięż­ny ma cha­rak­ter semiim­pe­ra­tyw­ny, co ozna­cza, że spół­ka kapi­ta­ło­wa w poro­zu­mie­niu ze wspól­ni­kiem lub akcjo­na­riu­szem nie może go wyłą­czyć ani ogra­ni­czyć. Jed­nak­że moż­li­we jest usta­no­wie­nie przez stro­ny dodat­ko­we­go inne­go uprawnienia.

Spół­ka może docho­dzić rosz­cze­nia wyrów­naw­cze­go w ter­mi­nie 6 lat, jako że kodeks spół­ek han­dlo­wych nie okre­śla odręb­ne­go ter­mi­nu przedaw­nie­nia. Spor­na jest nato­miast kwe­stia, od jakiej daty nale­ży liczyć powyż­szy bieg ter­mi­nu przedaw­nie­nia. Jed­ni wska­zu­ją, że począ­tek bie­gu przedaw­nie­nia roz­po­czy­na się z chwi­lą wnie­sie­nia wkła­du nie­pie­nięż­ne­go, nato­miast inni wska­zu­ją, że bieg nale­ży liczyć od dnia ujaw­nie­nia wady. Wyda­je się, że nale­ży przy­jąć, że obo­wią­zu­je 6 let­ni ter­min przedaw­nie­nia, liczo­ny od dnia wnie­sie­nia wkła­dów do spół­ki z ogra­ni­czo­ną odpo­wie­dzial­no­ścią. Nato­miast war­to zauwa­żyć, że rosz­cze­nie spół­ki nie jest zwią­za­ne z pro­wa­dze­niem dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej, gdyż wyni­ka wprost z ist­nie­ją­ce­go sto­sun­ku pomię­dzy spół­ką kapi­ta­ło­wą a wspól­ni­kiem. Spół­ka z ogra­ni­czo­ną odpo­wie­dzial­no­ścią oraz spół­ka akcyj­na mogą zostać utwo­rzo­ne w każ­dym celu, któ­ry jest dozwo­lo­ny pra­wem, zatem spół­ka, któ­ra nie pro­wa­dzi dzia­łal­no­ści nie będzie przed­się­bior­cą, tak więc nie znaj­dzie zasto­so­wa­nia krót­szy trzy­let­ni ter­min przedawnienia.

Inne uprawnienia

War­to zauwa­żyć, że umo­wa albo sta­tut spół­ki może prze­wi­dy­wać, że spół­ce w przy­pad­ku wnie­sie­nia wadli­we­go wkła­du przy­słu­gu­ją wów­czas tak­że inne upraw­nie­nia. Spół­ka może zatem zastrzec, że w przy­pad­ku wnie­sie­nia wadli­we­go wkła­du wspól­nik będzie zobo­wią­za­ny do zapła­ty usta­lo­nych kar umow­nych. Moż­li­we jest tak­że usta­no­wie­nie w umo­wie lub sta­tu­cie spół­ki umo­rze­nia udzia­łów lub akcji wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza, któ­ry wniósł wkład mają­cy wady lub też zobo­wią­za­nia takie­go wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza do okre­ślo­nych świad­czeń na rzecz spół­ki np. w posta­ci okre­ślo­nych usług.

Potrącenie należności tytułem wkładu

Wspól­nik i akcjo­na­riusz nie może potrą­cać swo­ich wie­rzy­tel­no­ści wobec spół­ki kapi­ta­ło­wej z wie­rzy­tel­no­ścią spół­ki wzglę­dem wspól­ni­ka z tytu­łu należ­nej wpła­ty na poczet udzia­łów albo akcji. Nie wyłą­cza to potrą­ce­nia umow­ne­go. W tym przy­pad­ku tyl­ko jed­no­stron­nie potrą­ce­nie doko­na­ne w celu prze­ka­za­nia jej na wkład przez wspól­ni­ka lub akcjo­na­riu­sza nie będzie moż­li­we. Zatem moż­li­we będzie umow­ne potrą­ce­nie wie­rzy­tel­no­ści, dzię­ki któ­re­mu doj­dzie do opła­ce­nia udzia­łów lub akcji poprzez roz­li­cze­nie z wie­rzy­tel­no­ścią wobec spół­ki. W ten spo­sób wspól­nik lub akcjo­na­riusz może wnieść jako aport do spół­ki wie­rzy­tel­ność przy­słu­gu­ją­cą mu w sto­sun­ku do tej spół­ki, któ­ra wyga­śnie z uwa­gi na tę samą oso­bę dłuż­ni­ka oraz wie­rzy­cie­la (kon­fu­zja). Warun­kiem dopusz­czal­no­ści takiej czyn­no­ści jest jed­nak nie­spor­ność wie­rzy­tel­no­ści przy­słu­gu­ją­cej wobec spół­ki, co do zasa­dy, jak i co do wyso­ko­ści, a tak­że moż­li­wość wyeg­ze­kwo­wa­nia z mająt­ku spółki.

Przedmiot wkładu niepieniężnego

Zatem przed­mio­tem wkła­du mogą być rze­czy lub inne pra­wa mająt­ko­we, a tak­że pra­wa bez­względ­ne, jeże­li są zby­wal­ne i mogą być umiesz­czo­ne w bilan­sie spół­ki pozy­cję akty­wu. Wkła­dem nie­pie­nięż­nym może być weksel wła­sny z porę­cze­niem wekslo­wym, indo­so­wa­nym in blan­co, gdyż nie ma on cha­rak­te­ru pie­nięż­ne­go, a jest jedy­nie suro­ga­tem pie­nią­dza.
Tak­że inne pra­wa rze­czo­we m.in. rze­czy rucho­me i nie­ru­cho­mo­ści, przed­się­bior­stwo, lub jego zor­ga­ni­zo­wa­na część, a ponad­to pra­wa mająt­ko­we na dobrach nie­ma­te­rial­nych, np. pra­wo do paten­tu, pra­wo ochron­ne na znak towa­ro­wy, licen­cja na korzy­sta­nie z wzo­ru użyt­ko­we­go, znak towa­ro­wy i inne pra­wa autor­skie. Pra­wa obli­ga­cyj­ne tj. kon­sty­tu­tyw­nie wnie­sio­ne pra­wo naj­mu lub dzier­ża­wy, pra­wa udzia­ło­we, obli­ga­cje, wie­rzy­tel­ność wspól­ni­ka wzglę­dem oso­by trze­ciej, a tak­że wie­rzy­tel­no­ści przy­słu­gu­ją­ce wspól­ni­ko­wi wobec spół­ki. Wkła­dem nie­pie­nięż­nym mogą być rów­nież wia­do­mo­ści i doświad­cze­nia o cha­rak­te­rze tech­nicz­nym, nada­ją­ce się bez­po­śred­nio w pro­ce­sie pro­duk­cji tj. tzw. know-how.

Nato­miast zdol­no­ści apor­to­wej nie będzie mia­ło np. zaświad­cze­nie potwier­dza­ją­ce wyko­ny­wa­nie prze­wo­zów dro­go­wych na potrze­by wła­sne zwią­za­ne z kon­kret­nym pod­mio­tem. Takie zaświad­cze­nie nie może być przed­mio­tem czyn­no­ści praw­nej, gdyż zosta­ło uzy­ska­ne na sku­tek doko­na­ne­go zgło­sze­nia przez kon­kret­ne­go przed­się­bior­cę. W związ­ku z oko­licz­no­ścią, że zaświad­cze­nie jest zwią­za­ne z oso­bą kon­kret­ne­go przed­się­bior­cy, jest pra­wem nie­zby­wal­nym, a zatem nie może być przed­mio­tem wkła­du do spół­ki kapi­ta­ło­wej. War­to zauwa­żyć, że zdol­no­ści apor­to­wej nie będzie mia­ło tak­że przed­sta­wie­nie listy kon­tra­hen­tów, czy też pra­wo do klien­te­li (tzw. good will).

W dok­try­nie for­mu­łu­je się  m.in. nastę­pu­ją­ce kry­te­ria, któ­re powi­nien speł­niać przed­miot wkła­du nie­pie­nięż­ne­go: musi być to skład­nik mająt­ko­wy, przed­sta­wia­ją­cy rze­czy­wi­ście ist­nie­ją­cą war­tość eko­no­micz­ną, skład­nik ten musi być zby­wal­ny, mieć tzw. zdol­ność bilan­so­wą oraz tzw. zdol­ność egze­ku­cyj­ną. Nie­któ­rzy wska­zu­ją ponad­to zby­wal­ność lub moż­li­wość usta­no­wie­nia, przy­dat­ność i fak­tycz­ną dostęp­ność wkła­du dla spół­ki, moż­li­wość wej­ścia wkła­du do masy upa­dło­ścio­wej lub likwi­da­cyj­nej. Inni doda­ją sub­sy­diar­nie sto­so­wa­ne kry­te­rium – moż­li­wość wej­ścia przed­mio­tu do masy upa­dło­ścio­wej lub likwi­da­cyj­nej. Wska­zu­je się tak­że cały kapi­tał zakła­do­wy nie powi­nien być pokry­ty know-how. Kry­te­ria te powin­ny być speł­nio­ne łącz­nie, ale nie muszą być speł­nio­ne w naj­wyż­szym stopniu .

Zdol­ność apor­to­wą zatem mają rucho­mo­ści bądź nie­ru­cho­mo­ści, udział we współ­wła­sno­ści, przed­się­bior­stwo, obli­ga­cje i udzia­ły, akcje w spół­kach kapi­ta­ło­wych, kon­sty­tu­tyw­nie wnie­sio­ne pra­wo naj­mu lub dzier­ża­wy, wie­rzy­tel­no­ści wspól­ni­ka lub udzia­łow­ca wobec oso­by trze­ciej, ogół praw i obo­wiąz­ków w spół­ce oso­bo­wej, pra­wa z zakre­su pra­wa wła­sno­ści prze­my­sło­wej, licen­cje, autor­skie pra­wa majątkowe.

Masz pyta­nia lub wątpliwości?

Zadzwoń

+48 22 489 52 65