Pomoc frankowiczom

Klauzule niedozwolone stosowane przez banki

Kan­ce­la­ria Praw­na Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni wystę­pu­je do sądów o uzna­nie nie­do­zwo­lo­nych posta­no­wień umow­nych za nie­wią­żą­ce naszych klien­tów. Docho­dzi­my zwro­tu świad­cze­nia nie­na­leż­ne­go od ban­ków sto­su­ją­cych klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne (klau­zu­le abu­zyw­ne), w szcze­gól­no­ści w związ­ku ze swo­bod­nym usta­la­niem przez ban­ki wyso­ko­ści rat kre­dy­tu walo­ry­zo­wa­ne­go kur­sem fran­ka szwaj­car­skie­go (CHF). Ban­ki sto­su­ją bowiem w umo­wach z klien­ta­mi klau­zu­le, któ­re są nie­do­zwo­lo­ne w świe­tle orzecz­nic­twa Sądu Ochro­ny Kon­ku­ren­cji i Kon­su­men­tów (SOKiK). Tytu­łem przy­kła­du SOKiK uznał nastę­pu­ją­ce posta­no­wie­nie umow­ne sto­so­wa­ne przez BRE Bank S.A. za klau­zu­lę abu­zyw­ną: „Raty kapi­ta­ło­wo-odset­ko­we oraz raty odset­ko­we spła­ca­ne są w zło­tych po uprzed­nim ich prze­li­cze­niu wg kur­su sprze­da­ży CHF z tabe­li kur­so­wej BRE Ban­ku S.A. obo­wią­zu­ją­ce­go na dzień spła­ty z godzi­ny 14:50” (wyrok z dnia 27 grud­nia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 1531/09). Zastrze­ga­jąc powyż­sze posta­no­wie­nie bank zagwa­ran­to­wał sobie pra­wo do dowol­ne­go okre­śla­nia wyso­ko­ści rat kre­dy­tu walo­ry­zo­wa­ne­go kur­sem CHF poprzez usta­la­nie w tabe­lach kur­so­wych war­to­ści spre­adu walu­to­we­go oraz kur­su sprze­da­ży fran­ka szwaj­car­skie­go. Tym samym wyso­kość kur­su fran­ka szwaj­car­skie­go okre­śla­ne­go przez bank nie pozo­sta­wa­ła w okre­ślo­nej rela­cji do kur­su śred­nie­go ogła­sza­ne­go przez Naro­do­wy Bank Pol­ski lub aktu­al­ne­go kur­su ukształ­to­wa­ne­go przez rynek walu­to­wy.

Nale­ży pod­kre­ślić, iż pre­zy­denc­ki pro­jekt usta­wy o zasa­dach zwro­tu nie­któ­rych należ­no­ści wyni­ka­ją­cych z umów kre­dy­tu i pożycz­ki odno­si się jedy­nie do zagad­nie­nia spre­adów walu­to­wych. Inny­mi sło­wy uchwa­le­nie powyż­szej usta­wy w kształ­cie zapro­po­no­wa­nym przez Pre­zy­den­ta RP będzie ozna­cza­ło, że klien­ci ban­ków nadal będą musie­li wystę­po­wać na dro­gę sądo­wą celem zakwe­stio­no­wa­nia walu­to­wej klau­zu­li walo­ry­za­cyj­nej i odzy­ska­nia kwot nie­na­leż­nie pobra­nych przez bank. Z powyż­szą kon­klu­zją kore­spon­du­je art. 13 pro­jek­tu usta­wy, któ­ry sta­no­wi, iż sko­rzy­sta­nie przez kon­su­men­ta z upraw­nień prze­wi­dzia­nych w tej­że usta­wie nie pozba­wi klien­tów ban­ków pra­wa do docho­dze­nia na dro­dze sądo­wej rosz­czeń wyni­ka­ją­cych z umo­wy kre­dy­tu.

War­to rów­nież wska­zać, iż rosz­cze­nie o zwrot świad­cze­nia nie­na­leż­ne­go od ban­ków przedaw­nia się z upły­wem dzie­się­ciu lat. Dla unik­nię­cia wąt­pli­wo­ści powyż­sze rosz­cze­nie nie jest rosz­cze­niem o świad­cze­nie okre­so­we, któ­re­go ter­min przedaw­nie­nia wyno­si trzy lata. Nota­be­ne zgod­nie z wyro­kiem Sądu Okrę­go­we­go we Wro­cła­wiu z dnia 15 stycz­nia 2015 r. (sygn. akt II Ca 1695/14) „świad­cze­nie pole­ga­ją­ce na zwro­cie nie­na­le­ży­te­go świad­cze­nia nie jest samo w sobie świad­cze­niem okre­so­wym, ponie­waż jest świad­cze­niem jed­no­ra­zo­wym, któ­re­go obo­wią­zek speł­nie­nia powsta­je z mocy usta­wy w warun­kach w niej okre­ślo­nych, nie prze­wi­du­je zaś ona w tym zakre­sie żad­ne­go okre­so­we­go speł­nia­nia świad­czeń, lecz jed­no­ra­zo­wy zwrot nie­na­leż­nie speł­nio­ne­go świad­cze­nia.”

Kan­ce­la­ria Praw­na Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni docho­dzi rów­nież zwro­tu kwot uisz­czo­nych ban­kom z tytu­łu ubez­pie­cze­nia niskie­go wkła­du. Powyż­sze kwo­ty pobie­ra­ne przez ban­ki pro­wa­dzą bowiem do prze­rzu­ce­nia na klien­tów kosz­tów, któ­re powin­ny być zali­czo­ne do ryzy­ka pro­wa­dzo­nej przez ban­ki dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej.


Klauzule abuzywne

War­to wska­zać, iż posta­no­wie­nia umo­wy zawie­ra­nej z klien­tem ban­ku nie­uzgod­nio­ne indy­wi­du­al­nie nie wią­żą go, jeże­li kształ­tu­ją jego pra­wa i obo­wiąz­ki w spo­sób sprzecz­ny z dobry­mi oby­cza­ja­mi, rażą­co naru­sza­jąc jego inte­re­sy (klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne). Nie doty­czy to posta­no­wień okre­śla­ją­cych głów­ne świad­cze­nia stron, w tym cenę lub wyna­gro­dze­nie, jeże­li zosta­ły sfor­mu­ło­wa­ne w spo­sób jed­no­znacz­ny. War­to wska­zać, iż Sąd Naj­wyż­szy w wyro­ku z dnia 22 stycz­nia 2016 r. (sygn. akt I CSK 1049/14) uznał, iż „w tej sytu­acji nale­ży stwier­dzić, że posta­no­wie­nia ban­ko­we­go wzor­ca umow­ne­go, zawie­ra­ją­ce­go upraw­nie­nie ban­ku do prze­li­cza­nia sumy wyko­rzy­sta­ne­go przez kre­dy­to­bior­cę kre­dy­tu do walu­ty obcej (klau­zu­la tzw. spre­adu walu­to­we­go), nie doty­czą głów­nych świad­czeń stron w rozu­mie­niu art. 3851 § 1 zda­nie dru­gie k.c. (…) Klau­zu­la taka nie okre­śla bowiem bez­po­śred­nio świad­cze­nia głów­ne­go, a wpro­wa­dza jedy­nie umow­ny reżim jego pod­wyż­sze­nia”.

W przy­pad­ku gdy klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne nie wią­żą klien­ta ban­ku, stro­ny są zwią­za­ne umo­wą w pozo­sta­łym zakre­sie. Nie­uzgod­nio­ne indy­wi­du­al­nie są zaś te posta­no­wie­nia umo­wy, na któ­rych treść klient ban­ku nie miał rze­czy­wi­ste­go wpły­wu, w szcze­gól­no­ści odno­si się to do posta­no­wień umo­wy prze­ję­tych z wzor­ca umo­wy zapro­po­no­wa­ne­go kon­su­men­to­wi przez bank. Cię­żar dowo­du, że posta­no­wie­nie zosta­ło uzgod­nio­ne indy­wi­du­al­nie, spo­czy­wa na tym, kto się na to powo­łu­je. W dodat­ku oce­ny zgod­no­ści posta­no­wie­nia umo­wy z dobry­mi oby­cza­ja­mi doko­nu­je się według sta­nu z chwi­li zawar­cia umo­wy, bio­rąc pod uwa­gę jej treść, oko­licz­no­ści zawar­cia oraz uwzględ­nia­jąc umo­wy pozo­sta­ją­ce w związ­ku z umo­wą obej­mu­ją­cą posta­no­wie­nie będą­ce przed­mio­tem oce­ny.

W razie wąt­pli­wo­ści uwa­ża się, że klau­zu­la­mi nie­do­zwo­lo­ny­mi są te, któ­re w szcze­gól­no­ści:

  1. uza­leż­nia­ją zawar­cie umo­wy od zawar­cia innej umo­wy, nie­ma­ją­cej bez­po­śred­nie­go związ­ku z daną umo­wą;
  2. przy­zna­ją kon­tra­hen­to­wi kon­su­men­ta upraw­nie­nie do pod­wyż­sze­nia wyna­gro­dze­nia po zawar­ciu umo­wy, nie przy­zna­jąc jed­no­cze­śnie w umo­wie kon­su­men­to­wi upraw­nie­nia do odstą­pie­nia od umo­wy;
  3. w przy­pad­ku roz­wią­za­nia umo­wy pozba­wia­ją kon­su­men­ta pra­wa żąda­nia zwro­tu świad­cze­nia speł­nio­ne­go wcze­śniej niż świad­cze­nie kon­tra­hen­ta;
  4. sta­no­wią, iż wyłącz­nie kon­tra­hent kon­su­men­ta będzie upraw­nio­ny do wypo­wie­dze­nia umo­wy;
  5. prze­wi­du­ją obo­wią­zek zapła­ty przez kon­su­men­ta odstęp­ne­go w wyso­ko­ści rażą­co wygó­ro­wa­nej.


Wzorzec umowy

Nale­ży pod­kre­ślić, iż usta­lo­ny przez jed­ną ze stron wzo­rzec umo­wy, w szcze­gól­no­ści ogól­ne warun­ki umów, wzór umo­wy, regu­la­min, wią­że dru­gą stro­nę, jeże­li został jej dorę­czo­ny przed zawar­ciem umo­wy. Nato­miast jeże­li jed­na ze stron posłu­gu­je się wzor­cem umo­wy w posta­ci elek­tro­nicz­nej, powin­na udo­stęp­nić go dru­giej stro­nie przed zawar­ciem umo­wy w taki spo­sób, aby mogła ona wzo­rzec ten prze­cho­wy­wać i odtwa­rzać w zwy­kłym toku czyn­no­ści. Wzo­rzec wyda­ny w cza­sie trwa­nia sto­sun­ku umow­ne­go o cha­rak­te­rze cią­głym wią­że dru­gą stro­nę, jeże­li zosta­ły zacho­wa­ne ww. wyma­ga­nia, a stro­na nie wypo­wie­dzia­ła umo­wy w naj­bliż­szym ter­mi­nie wypo­wie­dze­nia.

Mało tego w razie sprzecz­no­ści tre­ści umo­wy z wzor­cem umo­wy stro­ny są zwią­za­ne umo­wą. Wzo­rzec umo­wy zaś powi­nien być sfor­mu­ło­wa­ny jed­no­znacz­nie i w spo­sób zro­zu­mia­ły. Posta­no­wie­nia nie­jed­no­znacz­ne tłu­ma­czy się bowiem na korzyść kon­su­men­ta.


Kontrola incydentalna

Jeśli kon­su­ment, któ­ry zawarł umo­wę z ban­kiem sto­su­ją­cym klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne, chce zakwe­stio­no­wać te posta­no­wie­nia umow­ne, powi­nien wnieść powódz­two do sądu cywil­ne­go. Sąd cywil­ny doko­na bowiem kon­tro­li incy­den­tal­nej i roz­strzy­gnie o indy­wi­du­al­nych rosz­cze­niach klien­ta ban­ku, co pozwo­li np. na otrzy­ma­nie przez nie­go zwro­tu świad­cze­nia nie­na­leż­ne­go od ban­ku sto­su­ją­ce­go klau­zu­le nie­do­zwo­lo­ne.


Kontrola abstrakcyjna

Oprócz kon­tro­li incy­den­tal­nej, któ­rej doko­nu­je sąd cywil­ny, kon­tro­li abs­trak­cyj­nej doko­nu­je Pre­zes Urzę­du Ochro­ny Kon­ku­ren­cji i Kon­su­men­tów (UOKiK). Jeże­li Pre­zes UOKiK stwier­dzi sto­so­wa­nie przez bank we wzor­cach umów zawie­ra­nych z kon­su­men­ta­mi nie­do­zwo­lo­nych posta­no­wień umow­nych, wów­czas wyda­je decy­zję o uzna­niu posta­no­wie­nia wzor­ca umo­wy za nie­do­zwo­lo­ne i zaka­zu­je jego wyko­rzy­sty­wa­nia. W decy­zji Pre­zes UOKIK może w szcze­gól­no­ści zobo­wią­zać bank do: 1) poin­for­mo­wa­nia klien­tów, któ­rzy zawar­li umo­wy na pod­sta­wie wzor­ca umo­wy, o uzna­niu za nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nia tego wzor­ca; 2) zło­że­nia jed­no­krot­ne­go lub wie­lo­krot­ne­go oświad­cze­nia okre­ślo­ne­go w decy­zji; 3) publi­ka­cji decy­zji na koszt ban­ku.

Nale­ży pod­kre­ślić, iż doko­ny­wa­na przez Pre­ze­sa UOKiK kon­tro­la abs­trak­cyj­na pole­ga na ana­li­zie posta­no­wień zawar­tych we wzor­cach umów, a nie umów fak­tycz­nie zawar­tych z klien­ta­mi ban­ku. Pre­zes UOKiK nie roz­strzy­ga zatem o indy­wi­du­al­nych rosz­cze­niach kon­su­men­tów. Pra­wo­moc­na decy­zja o uzna­niu posta­no­wie­nia wzor­ca umo­wy za nie­do­zwo­lo­ne odno­si zaś sku­tek zarów­no wobec ban­ku, co do któ­re­go stwier­dzo­no sto­so­wa­nie nie­do­zwo­lo­nej klau­zu­li umow­nej, jak rów­nież wobec wszyst­kich klien­tów ban­ku, będą­cych stro­na­mi umów zawar­tych na pod­sta­wie wska­za­ne­go w decy­zji wzor­ca. War­to wska­zać, że decy­zje Pre­ze­sa UOKiK publi­ko­wa­ne są na stro­nie inter­ne­to­wej UOKiK.


Rejestr klauzul niedozwolonych

Nale­ży pod­kre­ślić, iż przed 17 kwiet­nia 2016 r. kon­tro­li abs­trak­cyj­nej posta­no­wień wzor­ców umo­wy doko­ny­wał jedy­nie Sąd Ochro­ny Kon­ku­ren­cji i Kon­su­men­tów. Obec­nie SOKiK o nie­do­zwo­lo­nym cha­rak­te­rze posta­no­wień umow­nych roz­strzy­ga tyl­ko w spra­wach, w któ­rych pozwy do SOKiK’u wnie­sio­no przed 17 kwiet­nia 2016 r. Nota­be­ne klau­zu­le umow­ne uzna­ne przez SOKiK w tych­że spra­wach za nie­do­zwo­lo­ne są nadal wpi­sy­wa­ne do reje­stru klau­zul nie­do­zwo­lo­nych.

Masz pyta­nia lub wąt­pli­wo­ści?

Zadzwoń

801 50 10 50