Autorskie prawa majątkowe

Obok autor­skich praw oso­bi­stych, twór­cy przy­słu­gu­ją tak­że autor­skie pra­wa mająt­ko­we. Autor­skie pra­wa mająt­ko­we są odmien­ne od praw oso­bi­stych, a co wię­cej mają tak­że inne cechy cha­rak­te­ry­stycz­ne. Poni­żej przed­sta­wi­my kata­log autor­skich praw mająt­ko­wych oraz ich cechy szczególne.

Słowo wstępu

Celem odpo­wie­dze­nia sobie na pyta­nie czym są autor­skie pra­wa mająt­ko­we oraz czym się cha­rak­te­ry­zu­ją war­to w pierw­szej kolej­no­ści wyja­śnić, komu pra­wa te przy­słu­gu­ją i wobec cze­go. Pod­mio­tem upraw­nio­nym do autor­skich praw mająt­ko­wych jest twór­ca utwo­ru. Podą­ża­jąc za defi­ni­cją usta­wo­wą utwór to każ­dy wynik dzia­łal­no­ści twór­czej powsta­ły jako nowe dzie­ło (np. pra­ca pla­stycz­na) bądź mody­fi­ka­cja dzie­ła wcze­śniej ist­nie­ją­ce­go (np. tłu­ma­cze­nie książ­ki z inne­go języ­ka). Twór­cą nato­miast może być jed­na oso­ba bądź wie­le pod­mio­tów two­rzą­cych utwór (o czym wię­cej w arty­ku­le pt. „Autor­skie pra­wa osobiste”).

Charakter praw majątkowych

Autor­skie pra­wa mająt­ko­we jest to jed­no pra­wo pod­mio­to­we o bez­względ­nym cha­rak­te­rze (podob­nie jak autor­skie pra­wa oso­bi­ste). Z nie­go wyni­ka­ją nato­miast pra­wa cząst­ko­we, np. w zakre­sie pra­wa roz­po­rzą­dze­nia utwo­rem. Rozu­mie­nie takie skut­ku­je przy­ję­ciem domnie­ma­nia, że każ­dy spo­sób korzy­sta­nia z utwo­ru (nawet jesz­cze nie zna­ny w momen­cie powsta­nia utwo­ru) korzy­sta z ochro­ny praw­nej i przy­słu­gu­je jego twór­cy. Jedy­nie celem krót­kie­go zako­mu­ni­ko­wa­nia war­to wska­zać, iż w dok­try­nie toczy się obec­nie spór w zakre­sie gra­nic autor­skich praw mająt­ko­wych wyni­ka­ją­ca z kwe­stii cha­rak­te­ru tych praw, przez jed­nych uzna­wa­nych za pra­wa wła­sno­ścio­we, przez innych powią­za­ne z teo­rią pól eks­plo­ata­cji (nie­ste­ty ogra­ni­cze­nia niniej­sze­go arty­ku­łu nie pozwa­la­ją zgłę­bić kwe­stii spo­rów, jakie wyni­ka­ją na tym tle).

Zasa­dą jest rów­nież, iż autor­skie pra­wa mająt­ko­we nie pod­le­ga­ją egzekucji.

Prawa przyznane twórcy

Autor­skie pra­wa mająt­ko­we skła­da­ją się na:

1. wyłącz­ne pra­wo do korzy­sta­nia i roz­po­rzą­dza­nia utworem;
2. wyna­gro­dze­nie za korzy­sta­nie z utworu.

Prawo do korzystania i rozporządzania

Jed­nym z autor­skich praw mająt­ko­wych jest pra­wo do korzy­sta­nia i roz­po­rzą­dza­nia utwo­rem. Są one ze sobą ści­śle powią­za­ne i mają one cha­rak­ter wyłącz­no­ści. W ramach korzy­sta­nia więk­szość komen­ta­to­rów uzna­je wszel­kie czyn­no­ści zarów­no praw­ne, jak i fak­tycz­ne zwią­za­ne z utwo­rem. Za sfor­mu­ło­wa­niem „roz­po­rzą­dze­nie” kry­je się nato­miast według więk­szo­ści przed­sta­wi­cie­li dok­try­ny zarów­no samo roz­po­rzą­dze­nie (np. sprze­daż), jak rów­nież upraw­nie­nia zobo­wią­zu­ją­ce. Roz­po­rzą­dze­nie utwo­rem to nic inne­go jak tyl­ko prze­nie­sie­nie pra­wa do utwo­ru celem korzy­sta­nia z nie­go w okre­ślo­nych (bądź wszyst­kich) polach eksploatacji.

War­to tak­że zwró­cić uwa­gę, iż samo zapo­zna­nie się z utwo­rem nie jest uzna­wa­ne za korzy­sta­nie z utwo­ru. A więc prze­czy­ta­nie książ­ki, odtwo­rze­nie fil­mu dla celów pry­wat­nych nie sta­no­wi prze­ja­wu korzy­sta­nia z utworu.

Nale­ży tak­że wyja­śnić cha­rak­ter tych praw, a więc cha­rak­ter wyłącz­no­ści. Rozu­mia­ny jest on jako moż­li­wość twór­cy do wyłącz­nej kon­tro­li nad eks­plo­ata­cją jego utwo­ru. Nale­ży jed­nak pamię­tać, że nie jest ona nie­ogra­ni­czo­na, np. poprzez udzie­le­nie licen­cji oraz zawar­te w niej upraw­nie­nie do dal­szej sublicencji.

Wyjątek od prawa do korzystania

Wyją­tek od pra­wa do korzy­sta­nia z i roz­po­rzą­dza­nia utwo­rem doty­czy sytu­acji z baza­mi danych, kie­dy legal­ny użyt­kow­nik bazy danych doko­nu­je jej opra­co­wa­nia i zwie­lo­krot­nia­nia lub jej kopii. W takich oko­licz­no­ściach nie musi on uprzed­nio uzy­ski­wać zgo­dy auto­ra tej bazy, pod warun­kiem jed­nak, że było to koniecz­ne do nor­mal­ne­go korzy­sta­nia z jej zawartości.

Prawo do wynagrodzenia

Dru­gim z prze­ja­wów autor­skich praw mająt­ko­wych jest pra­wo do wyna­gro­dze­nia. W dok­try­nie toczy się spór czy pra­wo to ma cha­rak­ter względ­ny, czy bez­względ­ny. Dla celów niniej­sze­go arty­ku­łu nie będzie­my go jed­nak sze­rzej wyja­śniać. War­to jed­nak wska­zać, iż źró­dłem wyna­gro­dze­nia może być zarów­no usta­wa, jak rów­nież umowa.

Przypadki ustawowego prawa do wynagrodzenia

Autor­skie pra­wa mająt­ko­we cha­rak­te­ry­zu­ją się tym, iż część z nich zosta­ła ure­gu­lo­wa­na usta­wo­wo. Do przy­kła­dów wyna­gro­dze­nia usta­wo­we­go nale­żą m.in.:

1. driot de suite;
2. dozwo­lo­ny uży­tek publiczny;
3. korzy­sta­nie z utwo­ru audiowizualnego.

Droit de suite

Tytu­łem przy­kła­du war­to wska­zać, że usta­wo­daw­ca prze­wi­dział usta­wo­we wyna­gro­dze­nie w przy­pad­ku odsprze­da­ży legal­nych egzem­pla­rzy utwo­ru (np. pla­stycz­ne­go czy foto­gra­ficz­ne­go). Wyso­kość wyna­gro­dze­nia zale­ży od war­to­ści każ­de­go z egzem­pla­rzy oraz jego ceny. Za legal­ny egzem­plarz rozu­mie się egzem­plarz wyko­na­ny oso­bi­ście przez twór­cę utwo­ru bądź zosta­ną one uzna­ne za ory­gi­nal­ne, gdy zosta­ły doko­na­ne oso­bi­ście przez twór­cę. Za odsprze­daż nato­miast uzna­je się każ­dą sprze­daż doko­na­ną po pierw­szym roz­po­rzą­dze­niu utwo­rem przez twórcę.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Podob­nie jak w przy­pad­ku autor­skich praw oso­bi­stych, tak rów­nież autor­skie pra­wa mająt­ko­we są obję­te ochro­ną praw­ną. W przy­pad­ku ich naru­sze­nia twór­cy przy­słu­gu­ją obok rosz­czeń o zanie­cha­nie i napra­wie­nie skut­ków naru­sze­nia, tak­że o napra­wie­nie wyrzą­dzo­nej szko­dy — na zasa­dach ogól­nych bądź w posta­ci wypła­ty odszko­do­wa­nia w wyso­ko­ści dwu­krot­no­ści, a gdy dzia­ła­nie jest zawi­nio­ne – trzy­krot­no­ści wyna­gro­dze­nia za korzy­sta­nie z utwo­ru oraz rosz­cze­nie o wyda­nie korzyści.

Podsumowanie

Autor­skie pra­wa mająt­ko­we, podob­nie jak pra­wa oso­bi­ste przy­słu­gu­ją twór­cy utwo­ru. W ich ramach może on zarów­no korzy­stać z utwo­ru, jak i nim roz­po­rzą­dzać, otrzy­mu­jąc w zamian należ­ne wyna­gro­dze­nie. Kan­ce­la­ria Praw­na Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni poma­ga zarów­no twór­com, jak i użyt­kow­ni­kom utwo­rów zarów­no na eta­pie zawie­ra­nia umo­wy, któ­rej przed­mio­tem jest utwór pod­le­ga­ją­cy ochro­nie praw­nej, np. umo­wy licen­cyj­nej, jak rów­nież repre­zen­tu­je ich pod­czas spo­rów sądo­wych, np. w zakre­sie spraw o naru­sze­nia autor­skich praw majątkowych. 

Powrót do spe­cja­li­za­cji — Pra­wo autor­skie