Intercyza

Zasa­dą pol­skie­go pra­wa rodzin­ne­go jest to, iż wraz z zawar­ciem związ­ku mał­żeń­skie­go powsta­je ustrój wspól­no­ty mająt­ko­wej mał­żeń­skiej. Nie w każ­dej jed­nak sytu­acji wspól­ność mająt­ko­wa mał­żeń­ska musi powstać. Poni­żej przed­sta­wi­my  rodza­je ustro­jów mająt­ko­wych ist­nie­ją­cych w mał­żeń­stwie oraz omó­wi­my sze­rzej  ustrój roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej małżeńskiej.

Rozdzielność majątkowa jako jeden z ustrojów majątkowych małżeńskich

Kodeks rodzin­ny i opie­kuń­czy zna kil­ka ustro­jów mająt­ko­wych mał­żeń­skich, a mianowicie:

1. wspól­ność majątkową
2. roz­dziel­ność mająt­ko­wą oraz
3. roz­dziel­ność mająt­ko­wą z wyrów­na­niem dorobków.

Wspólność majątkowa a rozdzielność majątkowa

Wspól­ność mająt­ko­wa powsta­je co do zasa­dy z chwi­lą  zawar­cia związ­ku mał­żeń­skie­go. W skład mająt­ku wspól­ne­go wcho­dzą wszel­kie przed­mio­ty oraz środ­ki pie­nięż­ne naby­te przez któ­re­go­kol­wiek z mał­żon­ków (bądź przez oby­dwo­je mał­żon­ków wspólnie). 

Prze­pi­sy kodek­su rodzin­ne­go i opie­kuń­cze­go wska­zu­ją jed­nak takie skład­ni­ki mająt­ko­we, któ­re pomi­mo ich naby­cia w trak­cie trwa­nia związ­ku mał­żeń­skie­go sta­no­wić będą jed­nak mają­tek oso­bi­sty dane­go mał­żon­ka. Do skład­ni­ków takich nale­żą m. in.:

1. przed­mio­ty mająt­ko­we naby­te w dro­dze dzie­dzi­cze­nia, zapi­su bądź darowizny;
2. odszko­do­wa­nia z tytu­łu uszko­dze­nia cia­ła (wywo­ła­nie roz­stro­ju zdrowia);
3. nagro­dy;
4. pra­wa autor­skie i pokrewne.

Rozdzielność majątkowa oraz jej charakterystyka

Ustrój roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej mał­żeń­skiej cha­rak­te­ry­zu­je się tym, iż pod­czas ist­nie­nia roz­dziel­no­ści w ogó­le nie powsta­je wspól­ność mająt­ko­wa mał­żeń­ska mię­dzy mał­żon­ka­mi. Ozna­cza to, iż każ­dy z mał­żon­ków posia­da swój mają­tek oso­bi­sty, w skład któ­re­go wcho­dzą skład­ni­ki zawar­te przed zawar­ciem mał­żeń­stwa oraz naby­te w trak­cie mał­żeń­stwa po dniu powsta­nia roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej. Kon­se­kwen­cją usta­no­wie­nia roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej jest rów­nież to, iż każ­dy z mał­żon­ków samo­dziel­nie zarzą­dza mająt­kiem przez sie­bie posia­da­nym. War­to wska­zać, iż mał­żon­ko­wie mogą wspól­nie naby­wać przed­mio­ty mająt­ko­we w cza­sie trwa­nia roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej. Przed­mio­ty te będą jed­nak obję­te współ­wła­sno­ścią w czę­ściach ułam­ko­wych, a nie mał­żeń­ską wspól­no­ścią majątkową. 

Źródła powstania rozdzielności majątkowej

Roz­dziel­ność mająt­ko­wa może powstać z chwi­lą zawar­cia mał­żeń­stwa bądź w trak­cie jego trwa­nia. Jej źró­dłem może być zarów­no umo­wa zawie­ra­na pomię­dzy mał­żon­ka­mi, jak rów­nież orze­cze­nie sądo­we (o czym sze­rzej poniżej).

Umo­wa usta­na­wia­ją­ca roz­dziel­ność mająt­ko­wą mię­dzy mał­żon­ka­mi wyma­ga zacho­wa­nia for­my aktu nota­rial­ne­go pod rygo­rem nie­waż­no­ści. W przy­pad­ku zawar­cia umo­wy przez przy­szłych mał­żon­ków (inter­cy­za), taka umo­wa będzie regu­lo­wać sto­sun­ki mająt­ko­we od chwi­li zawar­cia małżeństwa. 

War­to wska­zać, iż umo­wa usta­na­wia­ją­ca roz­dziel­ność mająt­ko­wą może być w każ­dym cza­sie zmie­nio­na przez zawar­cie nowej umo­wy. Z kolei w razie roz­wią­za­nia umo­wy mię­dzy mał­żon­ka­mi powsta­nie wspól­ność mająt­ko­wa, chy­ba że mał­żon­ko­wie posta­no­wią inaczej. 

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Szcze­gól­nym rodza­jem ustro­ju roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej jest roz­dziel­ność mająt­ko­wa z wyrów­na­niem dorob­ków. W momen­cie usta­nia roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej oraz usta­no­wie­nia wspól­no­ści mająt­ko­wej, gdy doro­bek jed­ne­go z mał­żon­ków jest mniej­szy od dorob­ku uzy­ska­ne­go przez dru­gie­go mał­żon­ka, mał­żo­nek taki może żądać wyrów­na­nia dorob­ków. Wyrów­na­nie dorob­ków może przy­brać for­mę zapła­ty okre­ślo­nej kwo­ty pie­nię­dzy na rzecz mał­żon­ka posia­da­ją­ce­go mniej­szy doro­bek bądź pole­gać na prze­nie­sie­niu pra­wa (np. pra­wa wła­sno­ści nie­ru­cho­mo­ści – dział­ki, miesz­ka­nia bądź rucho­mo­ści – samo­cho­du itp.).

Usta­no­wie­nie roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej z wyrów­na­niem dorob­ków powin­ny roz­wa­żyć przede wszyst­kim mał­żon­ko­wie, któ­rych mają­tek rodzin­ny słu­ży celom gospo­dar­czym. Powyż­szy ustrój zapew­nia bowiem mał­żon­kom znacz­nie więk­szą swo­bo­dę w podej­mo­wa­niu decy­zji mająt­ko­wych przy jed­no­cze­snym zacho­wa­niu spra­wie­dli­we­go podzia­łu dorob­ku mał­żon­ków w przy­pad­ku usta­nia tego ustroju.

Rozdzielność majątkowa ustanawiana przez sąd

Roz­dziel­ność mająt­ko­wa mał­żeń­ska może powstać rów­nież na mocy orze­cze­nia sądo­we­go. Z wnio­skiem takim może wystąpić:

1. każ­dy z małżonków;
2. wie­rzy­ciel jed­ne­go z małżonków.

Wie­rzy­ciel jed­ne­go z mał­żon­ków upraw­nio­ny jest do wystą­pie­nia z przed­mio­to­wym wnio­skiem, gdy upraw­do­po­dob­ni, że zaspo­ko­je­nie przy­słu­gu­ją­cej mu wie­rzy­tel­no­ści będzie wyma­gać doko­na­nia podzia­łu mająt­ku mał­żon­ków. Rosz­cze­nie wie­rzy­cie­la musi być jed­nak stwier­dzo­ne tytu­łem wyko­naw­czym (np. naka­zem zapła­ty opa­trzo­nym klau­zu­lą wyko­nal­no­ści) wyda­ne­go przez sąd. Upraw­do­po­dob­nie­nie pole­ga na wska­za­niu oko­licz­no­ści, któ­re uza­sad­nia­ją żąda­nie wie­rzy­cie­la np. w sytu­acji, gdy postę­po­wa­nie egze­ku­cyj­ne pro­wa­dzo­ne wyłącz­nie z mająt­ku oso­bi­ste­go mał­żon­ka – dłuż­ni­ka było­by bezskuteczne.

W orze­cze­niu sądo­wym powin­na zna­leźć się infor­ma­cja, z jakim dniem roz­dziel­ność mająt­ko­wa powsta­je  — np. z dniem upra­wo­moc­nie­nia się orze­cze­nia bądź poprzez wska­za­nie kon­kret­nej daty.

W wyjąt­ko­wych wypad­kach sąd może usta­no­wić roz­dziel­ność mająt­ko­wą z dniem wcze­śniej­szym niż dzień wyto­cze­nia powódz­twa, w szcze­gól­no­ści, jeże­li mał­żon­ko­wie żyli w rozłączeniu.

Rozdzielność majątkowa powstająca z mocy prawa

Może rów­nież zda­rzyć się tak, iż roz­dziel­ność mająt­ko­wa powsta­nie mimo bra­ku  poro­zu­mie­nia pomię­dzy mał­żon­ka­mi czy orze­cze­nia sądo­we­go. Roz­dziel­ność mająt­ko­wa może bowiem powstać  z mocy same­go pra­wa, w szcze­gól­no­ści wskutek:

1. ubez­wła­sno­wol­nie­nia jed­ne­go z małżonków;
2. ogło­sze­nia upa­dło­ści jed­ne­go z małżonków;
3. orze­cze­nia separacji.

W przy­pad­ku uchy­le­nia orze­cze­nia w przed­mio­cie ubez­wła­sno­wol­nie­nia bądź zakoń­cze­nia (umo­rze­nia, uchy­le­nia itp.) postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go oraz znie­sie­nia sepa­ra­cji ponow­nie powsta­je wspól­ność mająt­ko­wa małżeńska.

Podsumowanie

Roz­dziel­ność mająt­ko­wa to jeden z ustro­jów mająt­ko­wych mał­żeń­skich, na pod­sta­wie któ­re­go wspól­ność mająt­ko­wa mał­żeń­ska prze­sta­je ist­nieć. W kon­se­kwen­cji dochód każ­de­go z mał­żon­ków powięk­sza wyłącz­nie jego mają­tek oso­bi­sty. Zale­tą roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej mał­żeń­skiej nie­wąt­pli­wie jest to, iż mał­żo­nek nie pono­si odpo­wie­dzial­no­ści za dłu­gi współ­mał­żon­ka. Dla jed­nych wadą, a dla innych być może zale­tą  usta­no­wie­nia  roz­dziel­no­ści mająt­ko­wej, będzie powsta­nie nie­rów­ne­go podzia­łu zysków. Zachę­ca­my do kon­tak­tu z Kan­ce­la­rią Praw­ną Rad­kie­wicz Adwo­ka­ci i Rad­co­wie Praw­ni, któ­ra dora­dza swo­im klien­tom w kwe­stiach zwią­za­nych z  usta­no­wie­niem roz­dziel­no­ści majątkowej.

Powrót do pod­stro­ny — Adwo­kat rodzinny