Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wnoszą wkłady pieniężne lub niepieniężne w zamian, za które obejmują udziały w spółce. Czy będą oni obciążeni jakąkolwiek odpowiedzialnością, jeżeli wycena wkładu niepieniężnego okaże się nierzetelna? Czy tylko wspólnik poniesie konsekwencje nieprawdziwych deklaracji o wartości takiego wkładu? Kto sprawdzi, czy wartość wkładu niepieniężnego (aportu) została prawidłowo określona?
Uzupełnienie wartości aportu
Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują odpowiedzialność wyrównawczą wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w związku z wniesieniem znacznie zawyżonego wkładu niepieniężnego za objęte udziały w spółce. Równocześnie odpowiedzialność solidarną ponosi członek zarządu, który znając okoliczności takiego zawyżenia zgłosił wniosek o wpis do rejestru sądowego. Obowiązek wyrównawczy ww. podmiotów polega na uzupełnieniu spółce z ograniczoną odpowiedzialnością różnicy między deklarowaną wartością wkładów niepieniężnych, a ich wartością rzeczywistą w chwili zawierania umowy spółki lub podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Celem powyższej regulacji jest zapewnienie wniesienia realnego wkładu na kapitał zakładowy spółki.
W świetle przepisów kodeksu spółek handlowych, jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału jest w całości albo w części wkład niepieniężny, to wówczas umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu, wnoszącego go wspólnika, jak również liczbę i wartość nominalną udziałów objętych w zamian za wkłady. Zauważyć należy, że przepisy nie przewidują wprost obowiązku określenia wartości wkładu niepieniężnego, jednak można określić jego wartość poprzez zsumowanie nominalnej wartości objętych udziałów.
Odpowiedzialność za wniesione wkłady niepieniężne obowiązuje zarówno w przypadku tworzenia spółki, jak również w sytuacji podwyższenia kapitału zakładowego, także w ramach połączenia, czyli łączenia się przez przejęcie oraz łączenia się przez zawiązanie nowej spółki. Jednak odpowiedzialność wyrównawcza nie znajdzie zastosowania do podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki.
Obowiązek wyrównawczy
Odpowiedzialność wspólnika oraz członka zarządu powstaje wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za wniesienie przeszacowanego aportu. Nie jest to zatem narzędzie, które mogłoby służyć wierzycielom w przypadku braku majątku spółki, z którego mogliby się zaspokoić. Powyższy obowiązek wyrównawczy nie jest także odpowiedzialnością za szkodę, lecz za nie wniesioną w rzeczywistości wartość aportu. Dla udowodnienia tego rodzaju odpowiedzialności nie jest więc konieczne wykazanie, iż spółka poniosła szkodę.
Wartość wkładu niepieniężnego
Pojęcie „zawyżenie wartości” aportu wniesionego przez wspólników do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oznacza, że wartość zbywcza wkładu niepieniężnego została oceniona w sposób niewłaściwy w stosunku do jego realnej wartości zbywczej. Zauważyć należy, że wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadają dużą swobodę w oznaczaniu tej wartości. W tym wypadku bowiem nie ma obowiązku przeprowadzenia badania przez biegłego rewidenta, jak dzieje się to w przypadku spółki akcyjnej. Sąd rejestrowy w trakcie prowadzonego postępowania bada jedynie tzw. zdolność aportową, natomiast nie ma możliwości badania poprawności wyceny aportów.
Ponadto zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego sąd rejestrowy nie jest również uprawniony do sprawdzenia czy kapitał zakładowy spółki wystarczy do zrealizowania określonego umową przedmiotu działania spółki i czy gwarantuje jej wypłacalność . Niektórzy przedstawiciele doktryny opowiadają się jednak za istnieniem takiego uprawnienia w oparciu o ustawę z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, wprowadzającą obowiązek badania przez sąd rejestrowy, czy dane wskazane we wniosku o wpis do rejestru są prawdziwe, natomiast w pozostałym zakresie bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości. Należy jednak przyjąć, że zasady omawianej odpowiedzialności zostały sformułowane z uwagi na brak kontroli sądowej wartości wniesionego wkładu niepieniężnego.
Odpowiedzialność z tytułu zawyżenia wartości aportu
Zadeklarowana wartość aportu będzie znacznie zawyżona w stosunku do wartości zbywczej, jeżeli ta pierwsza będzie nadmiernie wysoka w stosunku do tej drugiej oraz nie będzie to niczym usprawiedliwione. Natomiast wartością zbywczą jest zwykła cena, jaką można byłoby uzyskać na podstawie umowy sprzedaży w dniu zawarcia umowy spółki. W celu właściwej oceny powyższej wartości można odnosić się do dostępnych danych np. na rynkach rolno-spożywczych lub targach. Ustalając właściwą wartość należy uwzględniać cenę wkładu brutto. W praktyce jednak, ocena wartości aportu niekiedy może okazać się trudna oraz wymagać specjalistycznej wiedzy. Ten problem staje się widoczniejszy, gdy powstaje potrzeba oceny wartości aportu na cele omawianej odpowiedzialności po wielu latach od jego wniesienia.
Dla oceny czy wartość aportu została zawyżona bierze się pod uwagę stan na dzień zawarcia umowy spółki lub odpowiednio dzień podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Według niektórych przedstawicieli doktryny przy ocenie wartości aportu bierze się pod uwagę dzień objęcia udziałów za wniesiony wkład. Warto zauważyć, iż nieuregulowany pozostaje problem przeszacowania wartości wkładu niepieniężnego, gdy jego przedmiotem jest zadłużone przedsiębiorstwo – taki wkład ma wartość ujemną, a jego wyrównanie polegałoby na wniesieniu zadeklarowanego wkładu oraz kwoty zadłużenia tego przedsiębiorstwa. Podobna sytuacja mogłaby wystąpić z np. zanieczyszczonej odpadami nieruchomości, której uporządkowanie mogłoby okazać się bardzo kosztowne.
Podkreślić jednak należy, że tylko znaczne zawyżenie wartości zbywczej aportu powoduje powstanie omawianej odpowiedzialności wyrównawczej. Zatem zawyżenie wartości wkładu w niewielkim tylko stopniu, nie wypełni przesłanek pociągnięcia wspólnika do odpowiedzialności. Przy czym, powyższe kryterium nie ma konkretnych wytycznych, np. co do wysokości zawyżenia, które kategorycznie oznaczałoby znaczne zawyżenie danej wartości. W każdym przypadku możliwość wszczęcia postępowania sądowego będzie oceniana przez sąd indywidualnie. Natomiast za rażące wygórowanie można uznać np. kilkuprocentowe niedoszacowanie aktywów o wysokim stopniu płynności, którego cena była znana i identyczna w całym kraju w określonym dniu.
Konsekwencje zaniżenia wartości aportu
Jednocześnie w orzecznictwie przyjmuje się, że zaniżenie wartości wkładu niepieniężnego jest dopuszczalne, w szczególności nie powoduje to nieważności umowy spółki i pozostaje bez wpływu na odpowiedzialność spółki w razie upadłości. Istnieją nawet poglądy, że jest to zjawisko pozytywne, gdyż spółka może stworzyć w ten sposób tzw. ciche rezerwy. Natomiast przeszacowanie wartości aportu rodzi obowiązek wyrównawczy osób odpowiedzialnych w postaci świadczenia pieniężnego. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, zobowiązanie wspólników do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na rzecz powstałej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może stanowić pokrycia udziału w tej spółce.
W przypadku wniesienia wkładu pieniężnego oraz niepieniężnego odpowiedzialność za przeszacowanie powstaje tylko w związku z tym drugim. Zawyżenie wartości niektórych tylko składników aportu nie ma znaczenia, jeżeli wartość innych jego składników nie została uwzględniona i w rezultacie ogólna wartość aportu jest wartością deklarowaną. Warto zauważyć, że zmiana wartości zbywczej aportu po zawarciu umowy spółki, po zadeklarowaniu właściwej wartości, nie rodzi odpowiedzialności wyrównawczej wobec spółki.
Odpowiedzialność członków zarządu
Jak już wspomniano, odpowiedzialność wyrównawcza za wniesienie wkładu o niepełnej wartości powoduje obowiązek zapłaty również po stronie członków zarządu, którzy wiedząc o tych okolicznościach zgłosili spółkę do rejestru. W tym wypadku, nie oceniamy dobrej lub złej wiary członka zarządu – tj. czy wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że rzeczywista wartość aportu jest mniejsza niż deklarowana. W ewentualnym procesie przeciwko członkowi zarządu konieczne będzie wykazanie, że ta okoliczność była mu po prostu wiadoma, przy czym, jeżeli przewartościowanie było oczywiste nie może się bronić niewiedzą w tym zakresie, gdyż jest podmiotem, który zawodowo zajmuje się zarządzaniem spółką. Jednocześnie, należy odróżnić omawianą odpowiedzialność od odpowiedzialności odszkodowawczej za straty poniesione przez spółkę w związku z użyciem w obrocie składnika majątkowego o zawyżonej wartości.
Kodeks spółek handlowych ustanawia również odpowiedzialność, jeżeli wniesiony wkład niepieniężny posiada wady, wówczas wspólnik, który wniósł ten wkład będzie zobowiązany do wyrównania spółce różnicy między wartością przyjętą w umowie, a zbywczą wartością wkładu. Umowa spółki może przewidywać także inne uprawnienia. W powyższej sytuacji, jeżeli dana rzecz ma wady fizyczne, możliwa jest ocena wartości wkładu oraz wyrównanie różnicy przez wspólnika.
Odpowiedzialność bezwzględna wspólnika i członków zarządu
Wspólnicy oraz członkowie zarządu odpowiedzialni w związku przeszacowaniem wartości wkładu niepieniężnego nie mogą zwolnić się od tej odpowiedzialności. Obecni i byli wspólnicy wnoszący aport oraz członkowie zarządu, którzy dokonali zgłoszenia do rejestru i wiedzieli o zawyżeniu wartości aportu są zobowiązani wyrównać brakującą wartość na żądanie spółki. Nie mogą się oni zwolnić od tej odpowiedzialności, w szczególności przez zapis w umowie spółki, czy też przez oświadczenie spółki o zwolnieniu z długu lub przez zrzeczenie się roszczenia przez spółkę. Osoby odpowiedzialne są zobowiązane solidarnie wyrównać spółce omawiany brak. Oznacza to, że możliwe jest dochodzenie całej brakującej kwoty od każdej z tych osób.
Koniec możliwości dochodzenia zapłaty
Wobec powstania powyższej odpowiedzialności powstaje pytanie, kiedy obowiązek zapłaty aktualizuje się oraz do kiedy on trwa. W tej kwestii nie ma w doktrynie zgodności, zarówno co do chwili wymagalności roszczenia, jak również co do okresu jego przedawnienia. Wymagalność świadczenia, która rozpoczyna bieg terminu przedawnienia może być liczona od momentu określonego w umowie, bądź od chwili wezwania do spełnienia świadczenia. Część doktryny opowiada się za stanowiskiem, że wymagalność roszczenia wyrównawczego powstanie właśnie po wezwaniu wspólnika lub członka zarządu do uzupełnienia brakującej wartości wkładu.
Natomiast jeżeli wymagalność świadczenia jest uzależniona od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. W moim przekonaniu, właściwy jest pogląd uznający, iż roszczenie wyrównawcze jest wymagalne od chwili, kiedy powstaje taki stan prawny niezgodny z przepisami kodeksu spółek handlowych, tj. od najwcześniejszego terminu, w którym uprawniony mógłby podjąć czynność, od której jest uzależniona wymagalność roszczenia.
Powyższy wniosek wynika, z okoliczności, że już od momentu zawarcia umowy spółki, powstały podmiot może dochodzić wyrównania brakującej wartości wkładu niepieniężnego. Przy tym dla zaistniałej odpowiedzialności nie będzie miał znaczenia fakt, że uczestnicy czynności prawnej powodującej powstanie odpowiedzialności posiadali wiedzę, że wartość aportu została przeszacowana. W rezultacie należy przyjąć, że bieg przedawnienia rozpocznie się od dnia zawarcia umowy spółki, bądź podjęcia przez wspólników uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego lub też, według innych przedstawicieli doktryny, od złożenia oświadczenia o objęciu udziałów za wkład niepieniężny.
Natomiast rozbieżności co do okresu trwania terminu przedawnienia są związane z klasyfikacją tego roszczenia jako związanego lub niezwiązanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Termin przedawnienia, który w tym wypadku należy oznaczać według zasad ogólnych, będzie wynosił odpowiednio 3 lub 6 lat. W mojej ocenie roszczenie wyrównawcze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o wpłacenie różnicy wartości wkładu niepieniężnego stanowi zasadę odpowiedzialności dotyczącą relacji wewnętrznych spółki, co nie jest bezpośrednio związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponadto omawiana odpowiedzialność istnieje niezależnie od okoliczności, czy spółka taką działalność prowadzi. W rezultacie należy przyjąć, że okres przedawnienia minie po upływie 6 lat od dnia czynności, która spowodowała powstanie odpowiedzialności wyrównawczej.
Powrót do specjalizacji - Rejestracja spółek